<h2 data-start="365" data-end="424"><strong data-start="368" data-end="424">લક્ષદ્વીપ: ભારતીય મહાસાગરમાં ભારતની નવી રણનીતિક થાણુ</strong></h2>
<p data-start="426" data-end="686">ભારત હવે પોતાના સમુદ્રી રક્ષણના માળખાને વધુ મજબૂત બનાવવા માટે લક્ષદ્વીપ ટાપુઓને નવા ડિફેન્સ કમાન્ડ સેન્ટર તરીકે વિકસાવવાની તૈયારીમાં છે. આ યોજના ફક્ત રક્ષા મંત્રાલયનો પ્રશાસનિક નિર્ણય નથી, પરંતુ ચીનની વધતી અસર સામે ભારતની વ્યૂહાત્મક તૈયારીનો સ્પષ્ટ સંકેત છે.</p>
<p data-start="688" data-end="953">ભારતીય મહાસાગર વિશ્વના સૌથી મહત્વપૂર્ણ વેપાર માર્ગોમાંથી એક છે, જ્યાંથી લગભગ 40 ટકા વૈશ્વિક વેપાર અને 80 ટકા સમુદ્રી તેલ પરિવહન પસાર થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, ભારતના બંને દ્વીપસમૂહ &mdash; પશ્ચિમમાં લક્ષદ્વીપ અને પૂર્વમાં અંડમાન-નિકોબાર &mdash; રણનીતિક દૃષ્ટિએ અનમોલ સંપત્તિ છે.</p>
<h3 data-start="960" data-end="1004"><strong data-start="964" data-end="1004">લક્ષદ્વીપનું નવું રક્ષણાત્મક મહત્ત્વ</strong></h3>
<p data-start="1006" data-end="1270">લક્ષદ્વીપ ભારતના દક્ષિણ-પશ્ચિમ કાંઠાથી આશરે 200 થી 440 કિ.મી. દૂર અરબી સમુદ્રમાં સ્થિત છે. આ ટાપુઓ મધ્યપૂર્વ, આફ્રિકા અને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયાને જોડતા સમુદ્રી માર્ગો પર છે. તાજેતરમાં બિત્રા ટાપુ રક્ષણ હેતુ માટે હસ્તાંતર કરવાનો નિર્ણય આ દિશામાં મહત્વપૂર્ણ પગલું છે.</p>
<p data-start="1272" data-end="1489">સરકાર મિનિકોય અને અગત્તિ ટાપુઓ પર રક્ષણાત્મક એરફિલ્ડ, નૌસેનાના બંદર અને સર્વેલન્સ સિસ્ટમ વિકસાવવા માંગે છે. આ સુવિધાઓ ભારતને નવ ડિગ્રી ચેનલ પર નજર રાખવામાં મદદ કરશે, જે અરબી સમુદ્રને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા સાથે જોડે છે.</p>
<p data-start="1491" data-end="1669">અંડમાન-નિકોબારની જેમ લક્ષદ્વીપમાં કમાન્ડ સ્થાપિત થવાથી ભારતના પશ્ચિમ અને પૂર્વ બંને સમુદ્રી મોરચા સુરક્ષિત થશે, જે ચીનની સમુદ્રી પ્રવૃત્તિઓ સામે એક સંતુલિત પ્રતિસાદ પૂરો પાડશે.</p>
<h3 data-start="1676" data-end="1714"><strong data-start="1680" data-end="1714">ચીનની હાજરી સામે ભારતની તૈયારી</strong></h3>
<p data-start="1716" data-end="1941">ચીન છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ભારતીય મહાસાગરમાં પોતાની હાજરી વધારી રહ્યું છે. ડિજિબુટીના સૈનિક ઠેકાણાથી લઈને પાકિસ્તાનના ગ્વાદર અને શ્રીલંકાના હંબનટોટા બંદર સુધી, ચીનની &ldquo;સ્ટ્રિંગ ઓફ પર્લ્સ&rdquo; નીતિ ભારતને ઘેરાવવાનો પ્રયાસ કરે છે.</p>
<p data-start="1943" data-end="2112">ચીની સંશોધન જહાજો અને નૌસેનાની ચળવળો હવે નિયમિત બની ગઈ છે. ભારતે આને ગંભીરતાથી લઈને પોતાના નૌસેનાના વિસ્તાર અને દ્વીપસ્થળો પર ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વધારવાનું શરૂ કર્યું છે.</p>
<h3 data-start="2119" data-end="2148"><strong data-start="2123" data-end="2148">અંડમાન મોડલનું અનુસરણ</strong></h3>
<p data-start="2150" data-end="2365">અંડમાન-નિકોબાર કમાન્ડ 2001થી ભારતનું એકમાત્ર ત્રિસેના કમાન્ડ છે. અહીં સેના, નૌસેના, વાયુસેના અને કોસ્ટ ગાર્ડ એકીકૃત રીતે કાર્ય કરે છે. આ માળખાએ ભારતને પૂર્વ દિશામાં મલક્કા જંક્શન ઉપર વ્યૂહાત્મક નિયંત્રણ આપ્યું છે.</p>
<p data-start="2367" data-end="2568">હવે લક્ષદ્વીપમાં સમાન માળખું ઉભું થવાથી ભારતની પશ્ચિમ સમુદ્રી રેખા વધુ મજબૂત બનશે. એક રીતે કહીએ તો, અંડમાન &ldquo;એક્ટ ઈસ્ટ&rdquo; નીતિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જ્યારે લક્ષદ્વીપ &ldquo;સિક્યોર વેસ્ટ&rdquo; વ્યૂહનો આધાર બનશે.</p>
<h3 data-start="2575" data-end="2606"><strong data-start="2579" data-end="2606">આર્થિક અને રણનીતિક લાભો</strong></h3>
<p data-start="2608" data-end="2833">લક્ષદ્વીપનો વિકાસ ફક્ત રક્ષણાત્મક નથી, પરંતુ આર્થિક દૃષ્ટિએ પણ મહત્વપૂર્ણ છે. અરબી સમુદ્ર ભારત માટે ઊર્જા આયાત અને મધ્યપૂર્વ સાથેના વેપારનો મુખ્ય માર્ગ છે. આ માર્ગોને સુરક્ષિત રાખવાથી ભારતની અર્થવ્યવસ્થાની સ્થિરતા જળવાય છે.</p>
<p data-start="2835" data-end="3085">લક્ષદ્વીપમાં વિકસાવવામાં આવતી દ્વિહેતુક સુવિધાઓ &mdash; જેમ કે એરફિલ્ડ અને નૌસેનાના ડોક &mdash; સ્થાનિક રોજગાર, પ્રવાસન અને સંચાર વધારવામાં પણ મદદરૂપ થશે. સાથે સાથે, આ ટાપુઓ દ્વારા ભારત પોતાની વિશિષ્ટ આર્થિક ઝોન (EEZ) ઉપર વધુ અસરકારક નિયંત્રણ સ્થાપિત કરી શકશે.</p>
<h3 data-start="3092" data-end="3134"><strong data-start="3096" data-end="3134">સમુદ્ર શક્તિના બે થાંભલા</strong></h3>
<p data-start="3136" data-end="3318">અંડમાન અને લક્ષદ્વીપ બંને હવે ભારતની સમુદ્રી શક્તિના બે મુખ્ય થાંભલા છે. એક પૂર્વમાં દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયા તરફ, તો બીજું પશ્ચિમમાં મધ્યપૂર્વ તરફ ભારતનો રણનીતિક વિસ્તાર વધારી રહ્યા છે.</p>
<p data-start="3320" data-end="3505">ચીનની વધતી હાજરી સામે ભારતનો જવાબ યુદ્ધ નથી, પરંતુ તૈયારી છે &mdash; ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, નૌસેના ક્ષમતા અને ભાગીદારી દ્વારા. લક્ષદ્વીપમાં નવા ડિફેન્સ કમાન્ડનું નિર્માણ એ જ તૈયારીનું પ્રતિક છે.</p>
<p data-start="3507" data-end="3613">ભારત હવે સ્પષ્ટ સંદેશ આપી રહ્યું છે &mdash; <strong data-start="3545" data-end="3611">ભારતીય મહાસાગર પર ભારતીય દૃષ્ટિકોણનું વલણ જાળવવું અનિવાર્ય છે.</strong></p>

INS જટાયુ લક્ષદ્વીપ પાસે કમિશન થયું (ફાઇલ તસ્વિર)

ચીનની વધતી હાજરી વચ્ચે ભારત લક્ષદ્વીપને રક્ષા કેન્દ્ર બનાવે છે

October 9, 2025 | 16:40 IST