દેશમાં સત્તાના ખેલમાં બિહાર રાજકારણ હંમેશા એક રસપ્રદ પ્રકરણ રહ્યું છે. 2010, 2015 અને 2020 વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામોનું વિશ્લેષણ બિહારના રાજકારણમાં ગઠબંધન, નેતૃત્વ અને મતદારોના વર્તનમાં થયેલા ફેરફારોને સ્પષ્ટ કરે છે.
રાષ્ટ્રીય જનતા દળ (RJD), જનતા દળ (યુનાઇટેડ) [JD(U)], ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP) અને અન્ય પક્ષો વચ્ચે સત્તા માટેની લડાઈએ બિહારના રાજકારણને ગતિશીલ અને અણધારી રાખ્યું છે.
2010: JD(U)-ભાજપ ગઠબંધને જંગી વિજય મેળવ્યો
2010ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં બહુમતી માટે કુલ 243 બેઠકોમાંથી 122 બેઠકોની જરૂર હતી. આ ચૂંટણીમાં, JD(U) અને BJPના નેતૃત્વ હેઠળના રાષ્ટ્રીય લોકશાહી જોડાણ (NDA) એ શાનદાર પ્રદર્શન કર્યું. JD(U) એ 115 બેઠકો જીતી, જ્યારે BJP એ 91 બેઠકો મેળવી. નીતિશ કુમારના નેતૃત્વ હેઠળના NDA એ કુલ 206 બેઠકો પર કબજો કર્યો, જે બિહારના રાજકારણમાં ઐતિહાસિક વિજય હતો. તે જ સમયે, આરજેડીનું પ્રદર્શન ખૂબ જ ખરાબ રહ્યું હતું, અને તે ફક્ત 22 બેઠકો પર જ સમેટાઈ ગયું હતું. કોંગ્રેસ (આઈએનસી) ને આ ચૂંટણીમાં કોઈ ખાસ સફળતા મળી ન હતી, અને તેને ફક્ત 4 બેઠકો મળી હતી. અન્ય પક્ષો અને અપક્ષ ઉમેદવારોને મળીને 15 બેઠકો મળી હતી.
નીતિશ લહેર: 2010 માં, નીતિશ કુમારનું વિકાસ મોડેલ અને સુશાસનની છબી બિહારના મતદારોમાં લોકપ્રિય હતી. રસ્તાઓ, વીજળી અને શિક્ષણ જેવા ક્ષેત્રોમાં સુધારાએ જેડી(યુ)-ભાજપ ગઠબંધનને મજબૂત આધાર આપ્યો.
આરજેડીનું પતન: લાલુ પ્રસાદ યાદવની પાર્ટી આરજેડી 1990 અને 2000 ના દાયકામાં તેની મજબૂત પકડ ગુમાવી ચૂકી હતી. ઘાસચારા કૌભાંડ અને જંગલ રાજની છબીએ આરજેડીને ભારે નુકસાન પહોંચાડ્યું.
ભાજપની સહાયક ભૂમિકા: ભાજપે આ ચૂંટણીમાં જેડી(યુ)ના નાના ભાઈની ભૂમિકા ભજવી હતી, પરંતુ તેની 91 બેઠકોએ ગઠબંધનની જીતમાં નોંધપાત્ર ફાળો આપ્યો હતો.
2015 ની ચૂંટણીમાં રાજકીય સમીકરણો બદલાયા. જેડી(યુ) એ ભાજપ સાથેનું ગઠબંધન તોડી નાખ્યું અને આરજેડી અને કોંગ્રેસ સાથે મહાગઠબંધન બનાવ્યું. આ ગઠબંધને 243 માંથી 178 બેઠકો જીતીને પ્રચંડ બહુમતી મેળવી. આરજેડી 80 બેઠકો જીતીને એકમાત્ર સૌથી મોટા પક્ષ તરીકે ઉભરી આવ્યું, જ્યારે જેડી(યુ) 71 બેઠકો જીતી અને કોંગ્રેસ 27 બેઠકો જીતી. ભાજપનું પ્રદર્શન નબળું રહ્યું, અને તે ઘટીને 53 બેઠકો પર આવી ગયું. અન્ય પક્ષોને 12 બેઠકો મળી.
મહાગઠબંધનની તાકાત: આરજેડી, જેડી(યુ) અને કોંગ્રેસનું ગઠબંધન જાતિ સમીકરણો અને સામાજિક ગઠબંધનનું એક ઉત્તમ ઉદાહરણ હતું. લાલુ પ્રસાદ યાદવનો યાદવ-મુસ્લિમ આધાર અને નીતિશનો કુર્મી-મહાદલિત ટેકો મહાગઠબંધનની જીતનો આધાર બન્યો.
ભાજપની હાર: કેન્દ્રમાં સત્તાની મહત્વાકાંક્ષા, ભાજપની રણનીતિ અને નીતિશ સામેના રોષે આ હારમાં મોટી ભૂમિકા ભજવી.
આરજેડીનું પુનરુત્થાન: તેજસ્વી યાદવના ઉભરતા નેતૃત્વ અને લાલુની રણનીતિએ બિહારના રાજકારણમાં ફરીથી આરજેડીને મજબૂત સ્થિતિમાં મૂકી દીધું.
૨૦૨૦: NDA પરત ફર્યું, RJD એ એક મજબૂત પડકાર ઉભો કર્યો
૨૦૨૦ માં JD(U) NDA માં પાછું ફર્યું, અને ગઠબંધને ૨૪૩ માંથી ૧૨૫ બેઠકો જીતીને બહુમતી મેળવી. RJD એ ૭૫ બેઠકો જીતીને સૌથી મોટી પાર્ટી બનવાનો દાવો કર્યો, પરંતુ જોડાણના અભાવે તે સત્તાથી બહાર થઈ ગઈ. ભાજપે ૭૪ બેઠકો જીતી, JD(U) એ ૪૩ બેઠકો જીતી અને કોંગ્રેસે ૧૯ બેઠકો જીતી. અન્ય પક્ષોને ૩૨ બેઠકો મળી.
NDA ની જીત: નીતિશ કુમાર-ભાજપ જોડીએ ફરી સત્તા મેળવી, પરંતુ JD(U) ની બેઠકોમાં તીવ્ર ઘટાડો (૧૧૫ થી ૪૩) એ નીતિશની લોકપ્રિયતામાં ઘટાડો દર્શાવે છે.
RJD નો ઉદય: તેજસ્વી યાદવના નેતૃત્વમાં RJD એ યુવા મતદારોને આકર્ષ્યા અને બેરોજગારી જેવા મુદ્દાઓ ઉઠાવીને મજબૂત પડકાર ઉભો કર્યો.
નજીકની સ્પર્ધા: ૨૦૨૦ ની ચૂંટણી બિહારના ઇતિહાસમાં સૌથી મુશ્કેલ હતી, RJD અને NDA વચ્ચે નજીકની સ્પર્ધા હતી.
જોડાણોનો ખેલ: બિહારના રાજકારણમાં જોડાણો નિર્ણાયક રહ્યા છે. ૨૦૧૦માં જેડી(યુ)-ભાજપનો વિજય અને ૨૦૧૫માં મહાગઠબંધન આ વાતનો પુરાવો છે. ૨૦૨૦માં એનડીએના પુનરાગમનથી ગઠબંધનની તાકાત ફરી એકવાર સ્પષ્ટ થઈ ગઈ છે.
આરજેડીનું પુનરાગમન: ૨૦૧૦ના પતન પછી ૨૦૧૫ અને ૨૦૨૦માં આરજેડીએ શાનદાર પુનરાગમન કર્યું. તેજસ્વી યાદવનું યુવા નેતૃત્વ અને સામાજિક ન્યાયનો એજન્ડા પાર્ટીને નવી ઉર્જા આપી રહ્યો છે.
નીતિશની ઘટતી લોકપ્રિયતા: ૨૦૧૦ (૧૧૫) થી ૨૦૨૦ (૪૩) સુધી જેડી(યુ)ની બેઠકોમાં ઘટાડો થયો, જે નીતિશની ઘટતી સુશાસન છબી અને ગઠબંધન પર નિર્ભરતાને દર્શાવે છે.
ભાજપની સ્થિરતા: ભાજપે દરેક ચૂંટણીમાં મજબૂત પ્રદર્શન કર્યું છે, ખાસ કરીને શહેરી અને ઉચ્ચ જાતિના મતદારોમાં.
જાતિ સમીકરણ: બિહારમાં યાદવ, મુસ્લિમ, કુર્મી અને દલિત મતદારોનું ગઠબંધન હજુ પણ નિર્ણાયક છે. મહાગઠબંધન સમીકરણ: આરજેડીનો મારા (મુસ્લિમ-યાદવ) આધાર, જેડી(યુ)નો કુર્મી-ઇબીસી-મહાદલિત ટેકો અને કોંગ્રેસની કેટલીક શહેરી અને દલિત વોટબેંક મળીને મહાગઠબંધનની જીત તરફ દોરી ગઈ.
ભાજપની રણનીતિ: ભાજપે ઉચ્ચ જાતિઓ અને કેટલાક ઓબીસી સમુદાયો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું, પરંતુ નીતિશે ગઠબંધન છોડવાને કારણે તેનો આધાર નબળો પડ્યો.
મત હિસ્સો: મહાગઠબંધનને 41.9% મત મળ્યા, જ્યારે એનડીએ (ભાજપ અને સાથી પક્ષો)ને 34.1% મત મળ્યા.
મુસ્લિમ અને દલિત મત: મુસ્લિમ મતદારોએ મહાગઠબંધનને ટેકો આપ્યો, જ્યારે દલિત (લગભગ 16% વસ્તી) મતો વિભાજિત થયા.
હવે જો આપણે 2025 ની શક્યતાઓ વિશે વાત કરીએ, તો આ વખતે ચૂંટણીમાં ફરી એકવાર નજીકનો મુકાબલો થઈ શકે છે. આરજેડીનો યુવા આધાર, ભાજપનું સંગઠન અને જેડી(યુ)ની ગઠબંધન વ્યૂહરચના એકસાથે રાજકીય યુદ્ધને રસપ્રદ બનાવશે. ઉપરાંત, આમ આદમી પાર્ટી (AAP) જેવા નવા ખેલાડીઓનો પ્રવેશ અને મતદાર યાદી વિવાદ જેવા મુદ્દાઓ નવા પડકારો ઉભા કરી શકે છે.
આ પણ વાંચો---
<a style="color: rgb(224, 62, 45);" href="https://www.benefitnews24.com/gujarati/india/bihar-uproar-at-congress-meeting-in-ara-fight-between-workers-one-injured/16158" target="_blank" rel="noopener">Bihar: <span lang="GU" style="font-family: 'Shruti',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">આરામાં કોંગ્રેસની બેઠકમાં હોબાળો: કાર્યકરો વચ્ચે મારામારી, <span lang="GU" style="font-family: 'Shruti',sans-serif; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;">એક ઘાયલ</a>

છેલ્લી ત્રણ વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામોનું વિશ્લેષણ ગઠબંધન, નેતૃત્વ અને મતદારોના વર્તનમાં થયેલા ફેરફારો દર્શાવે છે.

છેલ્લી ત્રણ વિધાનસભા ચૂંટણીના પરિણામોનું વિશ્લેષણ ગઠબંધન, નેતૃત્વ અને મતદારોના વર્તનમાં થયેલા ફેરફારો દર્શાવે છે

July 15, 2025 | 17:24 IST