આજે, ૨ નવેમ્બર, રવિવારના રોજ, હિન્દુ ધર્મનો એક અત્યંત પવિત્ર અને માંગલિક તહેવાર, તુલસી વિવાહ સમગ્ર દેશમાં હર્ષોલ્લાસ સાથે ઉજવાઈ રહ્યો છે. આ તહેવાર માત્ર એક ધાર્મિક વિધિ નથી, પરંતુ તે શુભ કાર્યોના પુનઃઆરંભ અને દિવ્ય મિલનનું પ્રતીક છે.
<h3>તુલસી વિવાહ કેમ મનાવવામાં આવે છે?&nbsp;</h3>
તુલસી વિવાહની ઉજવણી પાછળ એક રસપ્રદ અને કરુણ પૌરાણિક કથા રહેલી છે:
<ul>
<li>
વૃંદાની તપસ્યા: માતા તુલસીનું મૂળ નામ વૃંદા હતું, જે એક મહાન તપસ્વી અને અસુર રાજા જલંધરની પત્ની હતી. વૃંદાના પાતિવ્રત્ય ધર્મના કારણે જલંધરને કોઈ હરાવી શકતું ન હતું.
</li>
<li>
ભગવાન વિષ્ણુનું સ્વરૂપ: દેવોને બચાવવા માટે, ભગવાન વિષ્ણુએ જલંધરનું રૂપ ધારણ કર્યું અને વૃંદાનું પાતિવ્રત્ય ધર્મ ભંગ કર્યું. આનાથી જલંધરનો અંત થયો.
</li>
<li>
શ્રાપ અને વરદાન: સત્ય જાણ્યા બાદ વૃંદાએ ક્રોધિત થઈને ભગવાન વિષ્ણુને શ્રાપ આપ્યો કે તેઓ પથ્થર બની જાય. આ શ્રાપના કારણે ભગવાન વિષ્ણુએ શાલિગ્રામ (પથ્થર)નું રૂપ ધારણ કર્યું. જોકે, વૃંદાના બલિદાનથી પ્રસન્ન થઈને વિષ્ણુ ભગવાને વૃંદાને તુલસીના છોડના રૂપમાં પૃથ્વી પર સ્થાન આપ્યું.
</li>
<li>
દિવ્ય લગ્ન: ભગવાને વરદાન આપ્યું કે તેઓ શાલિગ્રામ સ્વરૂપે દર વર્ષે કાર્તિક મહિનામાં તુલસી સાથે લગ્ન કરશે. આ દિવ્ય મિલનને જ તુલસી વિવાહ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
</li>
</ul>
<h3>ક્યારે અને કેવી રીતે ઉજવવામાં આવે છે?</h3>
તુલસી વિવાહનો તહેવાર દર વર્ષે કાર્તિક મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી (દેવઉઠની એકાદશી) અને પૂર્ણિમા તિથિની વચ્ચે ઉજવાય છે.
ઉજવણીની રીત (લગ્ન વિધિ):
<ol start="1">
<li>
મંડપ અને શણગાર: તુલસીના છોડને કન્યાની જેમ લાલ ચુંદડી, આભૂષણો અને ગન્ના (શેરડી)ના મંડપથી શણગારવામાં આવે છે. શાલિગ્રામ ભગવાનને વરરાજા તરીકે તૈયાર કરવામાં આવે છે.
</li>
<li>
પૂજન: તુલસી અને શાલિગ્રામનું વિધિવત પૂજન કરવામાં આવે છે. ભગવાન વિષ્ણુને નવા વસ્ત્રો, ફળ અને ચઢાવવામાં આવે છે.
</li>
<li>
કન્યાદાનનું મહત્ત્વ: ભક્તો તુલસી માતાનું કન્યાદાન કરે છે. આ વિધિને હિન્દુ ધર્મમાં સૌથી મોટું પુણ્યકાર્ય ગણવામાં આવે છે.
</li>
<li>
વરઘોડો અને હસ્તમેળાપ: ઘણા વિસ્તારોમાં ભગવાન શાલિગ્રામનો વરઘોડો કાઢવામાં આવે છે. શુભ મુહૂર્તમાં ધામધૂમથી હસ્તમેળાપ અને લગ્નવિધિ સંપન્ન કરવામાં આવે છે.
</li>
</ol>
<h3>હિન્દુ ધર્મમાં તુલસી વિવાહનું મહત્ત્વ</h3>
તુલસી વિવાહનો દિવસ ધાર્મિક અને પારિવારિક એમ બંને રીતે ખૂબ જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે:
<ul>
<li>
દેવઉઠની એકાદશી: આ તિથિએ ભગવાન વિષ્ણુ ચાર મહિનાની યોગનિદ્રામાંથી જાગૃત થાય છે. આ સાથે જ, લગ્ન, ગૃહ પ્રવેશ, મુંડન સંસ્કાર જેવા તમામ શુભ અને માંગલિક કાર્યોનો આરંભ થઈ જાય છે.
</li>
<li>
કન્યાદાન જેટલું પુણ્ય: જે લોકો પોતાની પુત્રીનું કન્યાદાન કરી શકતા નથી, તેઓ તુલસી વિવાહ કરીને કન્યાદાનનું અખંડ પુણ્ય પ્રાપ્ત કરે છે.
</li>
<li>
સૌભાગ્ય અને સમૃદ્ધિ: એવું માનવામાં આવે છે કે તુલસી વિવાહ કરવાથી ઘરમાં સૌભાગ્ય, શાંતિ, સમૃદ્ધિ અને સકારાત્મકતા આવે છે.
</li>
<li>
વૈવાહિક અવરોધો દૂર: જે યુવક-યુવતીઓના લગ્નમાં વિલંબ થતો હોય કે વૈવાહિક જીવનમાં અવરોધ હોય, તેમના માટે તુલસી વિવાહમાં ભાગ લેવો ખૂબ જ શુભ ફળદાયી માનવામાં આવે છે, જે વૈવાહિક સુખ અને સંતાન પ્રાપ્તિના યોગ બનાવે છે.
</li>
</ul>
આજે, આ પવિત્ર દિવસે, ભક્તો ભગવાન વિષ્ણુ અને માતા તુલસીના આશીર્વાદ મેળવીને ધાર્મિક અને પારિવારિક સુખની કામના કરી રહ્યા છે.

આજથી શુભ કાર્યોની શરુઆત

આજે દેવઉઠની એકાદશી: જાણો કેમ મનાવાય છે, શું છે પૌરાણિક કથા અને તેનું ધાર્મિક મહત્ત્વ

November 2, 2025 | 16:33 IST