ઇન્ટરનેટ અને સોશિયલ મીડિયાના વ્યાપક વપરાશ વચ્ચે બાળકોની સુરક્ષા અને માનસિક આરોગ્યને લઈને મદ્રાસ હાઈકોર્ટે એક મહત્વપૂર્ણ અવલોકન કર્યું છે. કોર્ટની મદુરાઈ બેન્ચે કેન્દ્ર સરકારને સૂચન કર્યું છે કે, ઓસ્ટ્રેલિયાની જેમ ભારતમાં પણ 16 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકો માટે સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મના ઉપયોગ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂકતો કાયદો ઘડવાની શક્યતા તપાસવી જોઈએ.
આ સલાહ 26 ડિસેમ્બર, 2025ના રોજ આપવામાં આવી છે, જ્યારે કોર્ટે એક જાહેર હિતની અરજી (PIL) પર સુનાવણી કરી હતી. આ અરજી 2018માં મદુરાઈના એસ. વિજયકુમાર દ્વારા દાખલ કરવામાં આવી હતી, જેમાં તેમણે ઇન્ટરનેટ પર પોર્નોગ્રાફી અને બાળ જાતીય દુર્વ્યવહાર સામગ્રી (CSAM)ની સરળ ઉપલબ્ધતા પર ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. અરજદારે માંગ કરી હતી કે, તમામ ઇન્ટરનેટ સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ (ISP) માટે "પેરેન્ટલ વિન્ડો" સુવિધા ફરજિયાત બનાવવામાં આવે, જેથી બાળકોને વાંધાજનક સામગ્રીથી બચાવી શકાય.
જસ્ટિસ જી. જયચંદ્રન અને કે.કે. રામકૃષ્ણનની ડિવિઝન બેન્ચે સુનાવણી દરમિયાન નોંધ્યું કે, માત્ર વેબસાઈટ્સને બ્લોક કરવાથી સમસ્યાનો ઉકેલ નહીં આવે, કારણ કે આવી URL સતત બદલાતી રહે છે અને ISP તેમને સમયાંતરે બ્લોક કરે છે. કોર્ટે કહ્યું કે, "વાંધાજનક સામગ્રી જોવી કે નહીં તે વ્યક્તિગત પસંદગી છે, પરંતુ બાળકોના કિસ્સામાં આ જોખમ અનેકગણું વધી જાય છે. યુઝર એન્ડ પર કંટ્રોલ જરૂરી છે, જે પેરેન્ટ કંટ્રોલ એપ્સ દ્વારા શક્ય છે." કોર્ટે વધુમાં કહ્યું કે, "કેન્દ્ર સરકાર ઓસ્ટ્રેલિયાની જેમ કાયદો ઘડવાની શક્યતા તપાસે. ત્યાં સુધી અધિકારીઓ તેમના જાગૃતિ અભિયાનને વધુ અસરકારક બનાવે અને તમામ મીડિયા દ્વારા વલ્નરેબલ ગ્રુપ સુધી પહોંચાડે."
હાઈકોર્ટે નેશનલ કમિશન ફોર પ્રોટેક્શન ઓફ ચાઈલ્ડ રાઈટ્સ (NCPCR) અને તમિલનાડુ કમિશન ફોર પ્રોટેક્શન ઓફ ચાઈલ્ડ રાઈટ્સને આદેશ આપ્યો કે, તેઓ બાળ અધિકારો અને સુરક્ષા વિશે જાગૃતિ વધારવા માટે એક્શન પ્લાન તૈયાર કરે અને તેનો કડક અમલ કરે. કોર્ટે નોંધ્યું કે, હાલના અભિયાનો અપૂર્ણ છે અને શાળાઓમાં મર્યાદિત છે, જ્યારે વ્યાપક પ્રયાસોની જરૂર છે.
ઓસ્ટ્રેલિયાના કાયદા વિશે: ઓસ્ટ્રેલિયાએ તાજેતરમાં વિશ્વનો સૌથી કડક સોશિયલ મીડિયા કાયદો પસાર કર્યો છે, જેમાં 16 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોને ફેસબુક, ઇન્સ્ટાગ્રામ, યુટ્યુબ અને ટિકટોક જેવા પ્લેટફોર્મ વાપરવા પર પ્રતિબંધ છે. આ કાયદો 10 ડિસેમ્બરથી અમલમાં આવ્યો છે અને કંપનીઓને નિયમનું પાલન ન કરવા પર 49.5 મિલિયન ઓસ્ટ્રેલિયન ડોલર (લગભગ 32.9 મિલિયન અમેરિકન ડોલર)નો દંડ થઈ શકે છે. ઓસ્ટ્રેલિયાના વડાપ્રધાન એન્થની અલ્બનીઝે કહ્યું હતું કે, "આ સુધારો ઓસ્ટ્રેલિયન બાળકોના જીવનમાં પરિવર્તન લાવશે, તેઓને તેમનું બાળપણ માણવા દેશે."
આ અરજીને નિકાલ કરતા કોર્ટે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોને સોશિયલ મીડિયાના જોખમો વિશે માતા-પિતા અને બાળકોને શિક્ષિત કરવા માટે વ્યાપક અભિયાનો ચલાવવાની સૂચના આપી છે. તાજેતરના અહેવાલો અનુસાર, આવા કાયદાની અસર વિજ્ઞાપન અને માર્કેટિંગ વ્યૂહરચનાઓ પર પણ પડી શકે છે, કારણ કે તે ઓડિયન્સ સેગ્મેન્ટેશનને અસર કરશે. જોકે, હાલમાં ભારતમાં આવો કોઈ કાયદો અમલમાં નથી, પરંતુ હાઈકોર્ટની સલાહને પગલે આ દિશામાં ચર્ચા તેજ થઈ શકે છે.

મદ્રાસ હાઈકોર્ટની કેન્દ્રને મહત્વની સલાહ

December 27, 2025 | 24:46 IST