ઉત્તર પ્રદેશમાં ગેરકાયદેસર કોડીન-આધારિત કફ સિરપના વેચાણ, સંગ્રહ અને હેરાફેરીના ગંભીર કેસમાં હવે એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED)એ સકંજો કસ્યો છે. યુપી સરકારે આ મામલે IG કક્ષાના અધિકારીની આગેવાનીમાં ત્રણ સભ્યોની સ્પેશિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન ટીમ (SIT)ની રચના કર્યાના બે દિવસ બાદ, EDએ શુક્રવારે ઉત્તર પ્રદેશ, ઝારખંડ અને ગુજરાત રાજ્યોના 25 સ્થળો પર દરોડા પાડ્યા છે.
સવારે 7:30 વાગ્યે શરૂ કરાયેલા આ સર્ચ ઓપરેશનમાં લખનઉ, વારાણસી, જૌનપુર, સહારનપુર, રાંચી અને અમદાવાદ જેવા મહત્વના શહેરોનો સમાવેશ થાય છે. આ દરોડા મુખ્ય આરોપી શુભમ જયસ્વાલ, તેના સહયોગીઓ આલોક સિંહ, અમિત સિંહ અને ગેરકાયદેસર વેપાર માટે કફ સિરપનો પુરવઠો પૂરો પાડતા ઉત્પાદકો તથા સીએ વિષ્ણુ અગ્રવાલના પરિસરો પર પાડવામાં આવ્યા છે.
આ કેસનો મુખ્ય આરોપી શુભમ જયસ્વાલ હાલમાં ફરાર છે અને તે દુબઈમાં છુપાયો હોવાનું માનવામાં આવે છે. જોકે, ઉત્તર પ્રદેશ પોલીસે તેના પિતા ભોલા પ્રસાદ સહિત ૩૨ અન્ય લોકોની ધરપકડ કરી છે. ED દ્વારા મની લોન્ડરિંગની તપાસ માટે દાખલ કરાયેલ એન્ફોર્સમેન્ટ કેસ ઇન્ફોર્મેશન રિપોર્ટ (ECIR) ઉત્તર પ્રદેશના વિવિધ જિલ્લાઓમાં (લખનઉ, વારાણસી, સોનભદ્ર, સહારનપુર, ગાઝિયાબાદ) છેલ્લા બે મહિનામાં નોંધાયેલી 30થી વધુ FIRના આધારે નોંધવામાં આવ્યો છે.
નોંધનીય છે કે, કફ સિરપ સંબંધિત ઝેરી પદાર્થોનો એક અન્ય ગંભીર કિસ્સો ઓક્ટોબરમાં પણ સામે આવ્યો હતો, જ્યારે મધ્ય પ્રદેશના છિંદવાડા જિલ્લામાં દૂષિત કફ સિરપ પીવાથી 24 બાળકોએ જીવ ગુમાવ્યા હતા. ત્યારે વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (WHO)એ પણ વૈશ્વિક આરોગ્ય સલાહ જારી કરીને ચેતવણી આપી હતી કે આ સિરપમાં ડાયેથિલિન ગ્લાયકોલનું ઝેરી સ્તર (મંજૂર મર્યાદા કરતાં ૫૦૦ ગણું વધુ) હતું, જે જીવન માટે જોખમી છે.
સમગ્ર વિગત :
2023થી 2025 દરમિયાન ₹100 કરોડ (89 લાખ બોટલ)થી વધુની કિંમતના સિરપને નકલી દસ્તાવેજો દ્વારા રાંચી સ્થિત એક ફર્મ પાસેથી મેળવીને બિહાર, ઝારખંડ અને પશ્ચિમ બંગાળ જેવા રાજ્યોમાં સપ્લાય કર્યા હતા, જેમાં 31માંથી 28 ફર્મ વિરુદ્ધ FIR થઈ અને મુખ્ય સૂત્રધાર સહિત તેના પિતાની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. આનાથી અલગ, ઓક્ટોબર 2025માં યુપી સરકારે 'કોલ્ડ્રિફ' નામના કફ સિરપ પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો, જે શ્રીસન ફાર્માસ્યુટિકલ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું. આ પ્રતિબંધ મધ્યપ્રદેશમાં આ સિરપના સેવનથી ઓછામાં ઓછા 14 બાળકોના મૃત્યુ પછી લાગુ કરાયો હતો, જેમાં ડાયેથિલિન ગ્લાયકોલ (DEG) નામનું ઝેરી ઔદ્યોગિક દ્રાવક મળ્યું હતું. આ બંને ઘટનાઓ ભારતમાં દવાઓની ગુણવત્તા નિયમન અને ચોક્કસ ઘટકોના દુરુપયોગની ગંભીર સમસ્યાઓ તરફ ધ્યાન દોરે છે.

EDમાં ત્રણ રાજ્યો પર દરોડા

યુપી કફ સિરપ કૌભાંડ: મુખ્ય આરોપી ફરાર, દુબઈમાં છુપાયો.₹500 કરોડના કૌભાંડ બાબતે દરોડા!

December 12, 2025 | 19:00 IST