&nbsp;પર્યાવરણ મંત્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવનું મોટું એલાન; 90% વિસ્તાર હજુ સંરક્ષિત
&nbsp;અરવલ્લી પર્વતમાળાની નવી વ્યાખ્યાને લઈને સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય પર વિવાદ વધી રહ્યો છે, પરંતુ કેન્દ્ર સરકારે 22 ડિસેમ્બરે સ્પષ્ટતા કરી છે કે અરવલ્લીના 90%થી વધુ વિસ્તાર હજુ સંરક્ષિત છે અને અતિ જરૂરી રાષ્ટ્રીય હિત સિવાય નવી માઈનિંગ લીઝને મંજૂરી નહીં મળે. પર્યાવરણ મંત્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવે સુંદરબન ટાઈગર રિઝર્વમાં પત્રકારોને કહ્યું કે સુપ્રીમ કોર્ટે 20 નવેમ્બરે મંજૂર કરેલી વ્યાખ્યા અરવલ્લીને પહેલા કરતા વધુ મજબૂત સુરક્ષા આપે છે અને વ્યાપક વ્યવસ્થાપન યોજના તૈયાર ન થાય ત્યાં સુધી નવા ખનન પટ્ટા પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ છે.
સરકારે અહેવાલોને ફગાવી દીધા કે 100 મીટરથી ઓછી ઊંચાઈવાળી પહાડીઓને અરવલ્લીમાંથી બાકાત કરવાથી મોટા પાયે ખનનને મંજૂરી મળશે. યાદવે કહ્યું કે સંરક્ષિત વિસ્તારો, ઇકો-સેન્સિટિવ ઝોન, વાઘ અભયારણ્ય અને આદ્રભૂમિમાં ખનન પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ છે અને રાષ્ટ્રીય હિતમાં આવશ્યક ખનીજો માટે જ મર્યાદિત મુક્તિ મળશે. અરવલ્લીના કુલ 1.44 લાખ વર્ગ કિમી વિસ્તારમાંથી માત્ર 0.19%માં જ કાયદેસર ખનન છે અને દિલ્હીમાં તો કોઈ ખનનની મંજૂરી નથી.
નવી વ્યાખ્યા અનુસાર, આસપાસની સપાટીથી 100 મીટર ઊંચી પહાડીઓ અને 500 મીટરના અંતરમાં બે કે તેથી વધુ પહાડીઓને અરવલ્લી રેન્જ માનવામાં આવશે. સરકારનું કહેવું છે કે આ વ્યાખ્યા અસ્પષ્ટતા દૂર કરે છે અને પહાડીઓના પાયા પાસે ખનનને અટકાવે છે, જેમાં સર્વે ઓફ ઇન્ડિયાના નકશા પર મેપિંગ અને આધુનિક ટેક્નોલોજી જેવા ડ્રોનનો ઉપયોગ કરવાની ભલામણ છે.
રાજસ્થાનમાં વિરોધ તેજ: પૂર્વ મુખ્યમંત્રી અશોક ગેહલોત અને નિર્દલીય વિધાનસભ્ય રવિન્દ્રસિંહ ભાટીએ આ વ્યાખ્યાને પર્યાવરણીય વિનાશનું આમંત્રણ ગણાવ્યું છે. ભાટીએ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને પત્ર લખીને પુનર્વિચારની માંગ કરી અને કહ્યું કે આ ખનન માફિયાઓ માટે રેડ કાર્પેટ છે, જેનાથી ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતમાં પર્યાવરણીય આપદા આવશે. ગેહલોતે સોશિયલ મીડિયા પર<a title=" #SaveAravalli " href="#SaveAravalli" target="_blank" rel="noopener"> #SaveAravalli</a> અભિયાનને સમર્થન આપ્યું અને કહ્યું કે અરવલ્લી રાજસ્થાનની જીવનરેખા છે, જે થાર રેગિસ્તાનને રોકે છે, તાપમાન નિયંત્રિત કરે છે અને જળ સંરક્ષણમાં મદદ કરે છે.
પર્યાવરણવિદોની ચિંતા: વિશેષજ્ઞો કહે છે કે નીચી ઊંચાઈવાળી પહાડીઓ પણ પારિસ્થિતિક તંત્રનો હિસ્સો છે અને તેમના વિનાશથી દિલ્હી-NCRમાં પ્રદૂષણ વધશે, ધૂળભરી આંધીઓ આવશે અને જળસ્તર ઘટશે. અરવલ્લી 692 કિમી લાંબી છે અને તેનો 80% વિસ્તાર રાજસ્થાનના 15 જિલ્લાઓમાં છે. રાજસ્થાનમાં અરવલ્લીની કુલ 12,081 પહાડીઓમાંથી માત્ર 1,048 જ 100 મીટરથી ઊંચી છે.
જુના કિસ્સાઓ: અરવલ્લી પર ખનન વિવાદ જૂનો છે. 2002માં સુપ્રીમ કોર્ટે ખનન પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો અને 2009માં હરિયાણામાં બ્લેન્કેટ બેન લાગુ કર્યો હતો. 2018ના CEC અહેવાલમાં રાજસ્થાનમાં 31 પહાડીઓ ગાયબ થવાની વાત આવી હતી. આ નવી વ્યાખ્યા લાંબા વિવાદ પછી આવી છે, પરંતુ વિપક્ષ તેને ખનન લોબીના લાભ તરીકે જુએ છે. <a title="#SaveAravalli" href="#SaveAravalli" target="_blank" rel="noopener">#SaveAravalli</a> અભિયાન સોશિયલ મીડિયા પર ટ્રેન્ડ કરી રહ્યું છે અને રાજસ્થાનમાં વિરોધ પ્રદર્શનો થઈ રહ્યા છે. કોર્ટે સસ્ટેનેબલ માઈનિંગ પ્લાન બનાવવાનો આદેશ આપ્યો છે, પરંતુ વિવાદ થમવાનું નામ નથી લઈ રહ્યો.

'અતિ જરૂરી સિવાય નવી માઈનિંગ લીઝ નહીં', પર્યાવરણ મંત્રી ભૂપેન્દ્ર યાદવનું મોટું એલાન

December 23, 2025 | 01:15 IST