ભારતીય રિઝર્વ બેંક (RBI) દ્વારા બેંકિંગ સેક્ટરમાં એક મોટો અને ક્રાંતિકારી બદલાવ લાવવામાં આવી રહ્યો છે. 4 ઓક્ટોબર, 2025થી ચેક ક્લિયરિંગની પ્રક્રિયામાં આમૂલ પરિવર્તન આવશે. અત્યાર સુધી જે ચેક ક્લિયર થવામાં બે દિવસ સુધીનો સમય લાગતો હતો, તે હવે ગણતરીના કલાકોમાં જ પૂર્ણ થઈ જશે. આ નિર્ણયથી ગ્રાહકોને ઝડપથી ભંડોળ ઉપલબ્ધ થશે અને બેંકિંગ સિસ્ટમની કાર્યક્ષમતામાં પણ વધારો થશે.
હાલમાં ચેક ટ્રાન્ઝેક્શન સિસ્ટમ (CTS) બેચ પ્રોસેસિંગના આધારે કામ કરે છે, જેમાં ચોક્કસ સમયગાળામાં જ ચેક ક્લિયર થાય છે. પરંતુ, RBI એ 'કન્ટિન્યુઅસ ક્લિયરિંગ એન્ડ સેટલમેન્ટ ઓન રિયલાઇઝેશન' નામની નવી સિસ્ટમ દાખલ કરવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ સિસ્ટમ હેઠળ, બેંકના કામકાજના કલાકો દરમિયાન (સવારે 10થી સાંજે 4 વાગ્યા સુધી) ચેક સતત સ્કેન કરીને ક્લિયરિંગ હાઉસમાં મોકલવામાં આવશે અને તરત જ તેના પર કાર્યવાહી થશે.
પ્રથમ તબક્કો (4 ઓક્ટોબર, 2025થી 2 જાન્યુઆરી, 2026): આ તબક્કામાં બેંકોએ સાંજે 7 વાગ્યા સુધીમાં ચેકને સકારાત્મક (honoured) અથવા નકારાત્મક (dishonoured) પુષ્ટિ આપવી ફરજિયાત રહેશે. જો બેંક આ સમય મર્યાદામાં કોઈ જવાબ નહીં આપે, તો ચેક આપમેળે મંજૂર થયેલો ગણાશે.
બીજો તબક્કો (3 જાન્યુઆરી, 2026થી): બીજા તબક્કામાં નિયમો વધુ કડક બનશે. બેંકોએ ચેક મળ્યાના 3 કલાકની અંદર જ તેને ક્લિયર કરવો પડશે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ ચેક સવારે 10 થી 11 વાગ્યા વચ્ચે જમા થાય, તો તેને બપોરે 2 વાગ્યા સુધીમાં ક્લિયર કરવો પડશે. જો આ સમય મર્યાદાનું પાલન ન થાય તો તે ચેક પણ આપમેળે મંજૂર થયેલો ગણાશે.
ગ્રાહકો માટે લાભ :&nbsp;
આ નવા નિયમોથી ગ્રાહકોને અનેક ફાયદા થશે. સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે ચેક ક્લિયર થવાનો સમય અત્યંત ઓછો થઈ જશે, જેનાથી નાણાકીય વ્યવહારો ઝડપી બનશે. બેંકોએ પણ આ નવા બદલાવ અંગે પોતાના ગ્રાહકોને પૂરતી જાણકારી આપવાની રહેશે. આ પગલું NEFT અને RTGS જેવી ઇલેક્ટ્રોનિક પેમેન્ટ સિસ્ટમની નજીક ચેક ક્લિયરિંગને લાવશે જેનાથી બેંકિંગ પ્રક્રિયા વધુ સરળ, કાર્યક્ષમ અને ગ્રાહક-કેન્દ્રિત બનશે.&nbsp;
&nbsp;
&nbsp;

ચેક પ્રક્રિયા થશે વધુ ઝડપી

નવી સિસ્ટમથી ચેક પ્રક્રિયા થશે વધુ ઝડપી, ગ્રાહકોને કલાકોમાં મળશે ચેકની રકમ

August 14, 2025 | 17:40 IST