ગુજરાત સરકાર દિવસેને દિવસે "ભણશે ગુજરાત"ના નારા બુલંદ કરે છે.&nbsp;રીઅલ ટાઇમ મોનિટરિંગ,&nbsp;શાળા પ્રવેશોત્સવ&nbsp;અને&nbsp;ગુણોત્સવજેવા કાર્યક્રમોની ધામધૂમથી એવો દેખાવ કરવામાં આવે છે કે રાજ્યમાં શિક્ષણની સ્થિતિ અત્યુત્તમ છે. પરંતુ હાલમાં જ&nbsp;યુનિફાઇડ ડિસ્ટ્રિક્ટ ઇન્ફોર્મેશન ફોર એજ્યુકેશન પ્લસ (UDISE+)&nbsp;ના જે આંકડા સામે આવ્યા છે, તે ગુજરાતની શિક્ષણ વ્યવસ્થાની&nbsp;ચોંકાવનારી સચ્ચાઈઉજાગર કરે છે.
&nbsp;
આંખ ઉઘાડનારા આંકડાઓ 
&nbsp;
UDISE+ ના અહેવાલ મુજબ ગુજરાતમાં માધ્યમિક શિક્ષણ સુધી પહોંચતા&nbsp;13.6% વિદ્યાર્થીઓ ઉઠી જાય છે, જે&nbsp;રાષ્ટ્રીય સરેરાશ 8.2%કરતાં નોંધપાત્ર રીતે વધારે છે. વધુ ચિંતાજનક બાબત એ છે કે&nbsp;14.2% વિદ્યાર્થીનીઓ અભ્યાસ અધવચ્ચે છોડી દે છે. સૌથી વધુ ગંભીર આંકડો એ છે કે&nbsp;12મા ધોરણ સુધી માત્ર 28% વિદ્યાર્થીઓ&nbsp;જ પહોંચે છે, જ્યારે&nbsp;રાષ્ટ્રીય સરેરાશ 47.2%&nbsp;છે.
આ આંકડાઓનો અર્થ સ્પષ્ટ છે: જો&nbsp;17 લાખ બાળકો&nbsp;પ્રથમ ધોરણમાં પ્રવેશ લે, તો દસમા ધોરણ સુધી માત્ર&nbsp;11 લાખ, 12મા સુધી&nbsp;7 લાખ&nbsp;અને કોલેજમાં માત્ર&nbsp;3 લાખ વિદ્યાર્થીઓ&nbsp;જ પહોંચે છે. પ્રશ્ન એ છે કે બાકીના&nbsp;12-14 લાખ વિદ્યાર્થીઓ&nbsp;ક્યાં ગયા?
શિક્ષણ માળખાકીય સંકટ
શિક્ષણ મંત્રીએ વિધાનસભામાં જે આંકડા રજૂ કર્યા છે, તે પરિસ્થિતિની ગંભીરતા દર્શાવે છે. રાજ્યની&nbsp;1606 સરકારી પ્રાથમિક શાળાઓ માત્ર એક શિક્ષક સાથે&nbsp;ચાલે છે. રાજ્યની સરકારી શાળાઓમાં&nbsp;19,650 શિક્ષકોની તીવ્ર અછત&nbsp;છે. તેનાથી પણ વધુ ચિંતાજનક વાત એ છે કે&nbsp;341 સરકારી શાળાઓ માત્ર એક વર્ગખંડમાં&nbsp;સંચાલિત થાય છે.
સરકારી કોલેજો હંગામી અધ્યાપકોના ભરોસે&nbsp;ચાલે છે, જે ગુણવત્તાપૂર્ણ શિક્ષણ પ્રદાન કરવામાં અસમર્થ છે.&nbsp;મૂળભૂત સુવિધાઓ&nbsp;જેવી કે શૌચાલય, પીવાનું પાણી અને રમતગમતના મેદાનોની સ્થિતિ તો અલગ જ કથા છે.
સરકારની કૃત્રિમ સફળતા
સરકારના&nbsp;બજેટના આંકડા&nbsp;અને&nbsp;વાર્ષિક અહેવાલો&nbsp;જુઓ તો એવું લાગે કે&nbsp;ડ્રોપઆઉટ રેટ દર વર્ષે ઘટી રહ્યો છે. પરંતુ આ આંકડા&nbsp;ભ્રામક અને છેતરપિંડીથી ભરપૂર&nbsp;છે. વાસ્તવિકતા એ છે કે સરકાર&nbsp;કાગળ પર સફળતા&nbsp;દર્શાવવા માટે આંકડાઓની હેરાફેરી કરે છે.
&nbsp;
સરકારની છુપી મંશા
એવું લાગે છે કે સરકાર જાણીજોઈને&nbsp;સરકારી શિક્ષણ વ્યવસ્થાને નબળી પાડી રહી છે&nbsp;જેથી લોકો તેમના બાળકોને&nbsp;ખાનગી શાળાઓમાંમોકલવા મજબૂર થાય. આનાથી સરકાર પરનું&nbsp;આર્થિક બોજ ઘટે&nbsp;અને તે પોતાની&nbsp;સામાજિક જવાબદારીમાંથી છટકી જાય.
સમાધાનનો રસ્તો
રાજ્યને&nbsp;એક-બે મોડલ શાળાઓ&nbsp;નહીં, પરંતુ&nbsp;સમગ્ર સરકારી શિક્ષણ વ્યવસ્થાની ધરમૂળથી સુધારણાની જરૂર છે.&nbsp;ગુણવત્તાપૂર્ણ શિક્ષણ,&nbsp;પૂરતા શિક્ષકો,&nbsp;યોગ્ય માળખાકીય સુવિધાઓ&nbsp;અને&nbsp;વાસ્તવિક મોનિટરિંગ&nbsp;વિના ગુજરાત કદાપી ભણી શકશે નહીં.
સમય આવી ગયો છે કે સરકાર&nbsp;દેખાવાની રાજનીતિ&nbsp;છોડીને&nbsp;વાસ્તવિક શિક્ષણ સુધારણા&nbsp;તરફ ધ્યાન આપે. નહીંતર ભવિષ્યમાં ગુજરાત&nbsp;"ભણશે"&nbsp;નહીં પરંતુ&nbsp;"ઉઠશે"&nbsp;જ કહેવાશે.

UDISE+ અહેવાલ દર્શાવે છે કે રાજ્યમાં 13.6% વિદ્યાર્થીઓ શાળા છોડે છે

August 30, 2025 | 19:37 IST