<h1 dir="ltr" data-pm-slice="1 1 []"><span style="font-size: 14pt;">ઉર્મિલાનો અમર ત્યાગ: અયોધ્યાની અણકહી નાયિકા</span></h1>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">પ્રસ્તાવના: અયોધ્યાનો દિવ્ય વૈભવ</span></h2>
<p dir="ltr">અયોધ્યા, એ પવિત્ર નગરી, જે રઘુવંશની શાન અને ધર્મના અડગ પાયા પર ઉભી હતી. સૂર્યવંશી રાજા દશરથના રાજમહેલમાં ચાર રાજકુમારો&mdash;રામ, લક્ષ્મણ, ભરત અને શત્રુઘ્ન&mdash;તેમની પત્નીઓ સાથે સુખ, શાંતિ અને સમૃદ્ધિનું જીવન જીવતા હતા. આ રાજવી પરિવારમાં એક નામ હતું ઉર્મિલા, મિથિલાની રાજકુમારી અને સીતાની નાની બહેન, જેનું હૃદય લક્ષ્મણ પ્રત્યેના અપાર પ્રેમથી &nbsp;ઝળહળતું હતું. ઉર્મિલા અને લક્ષ્મણના લગ્ન પ્રેમ, વિશ્વાસ અને સમર્પણનું અજોડ ઉદાહરણ હતું. ઉર્મિલાનું મંદ હાસ્ય અયોધ્યાના મહેલને પ્રકાશિત કરતું, અને લક્ષ્મણનો કર્તવ્યપરાયણ સ્વભાવ તેના હૃદયમાં ઊંડો પ્રેમ ઉજાગર કરતો.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">નિયતિનો ખેલ: વનવાસનો આદેશ</span></h2>
<p dir="ltr">પરંતુ નિયતિની ચાલ કોઈના હાથમાં નથી. એક દિવસ, અયોધ્યાના મહેલની શાંતિ ખંડિત થઈ. રાણી કૈકેયીના વરદાનને કારણે ભગવાન રામને ચૌદ વર્ષના વનવાસનો આદેશ મળ્યો. રામે આ આદેશને ધર્મના માર્ગ તરીકે સ્વીકાર્યો, અને સીતાએ અડગ નિશ્ચય સાથે પોતાના પતિની સાથે વન જવાનું વ્રત લીધું. લક્ષ્મણ, જેમની ભાઈ પ્રત્યેની નિષ્ઠા અજેય હતી, તેમણે પણ રામ અને સીતાની સેવામાં વન જવાનો સંકલ્પ કર્યો. આ સમાચારથી ઉર્મિલાનું હૃદય દુઃખના સમુદ્રમાં ડૂબી ગયું. તે જાણતી હતી કે લક્ષ્મણ વિના અયોધ્યાની દરેક ક્ષણ એક અનંત યાતના જેવી હશે. છતાં, તેણે પોતાના આંસુઓને હૃદયના ઊંડાણમાં સંતાડ્યાં અને પોતાના પ્રેમને કર્તવ્યના બલિદાન આગળ ઝુકવા દીધો.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">ઉર્મિલાનો અજોડ ત્યાગ</span></h2>
<p dir="ltr">લક્ષ્મણ જ્યારે વનવાસ માટે નીકળવાની તૈયારી કરી રહ્યા હતા, ત્યારે ઉર્મિલાએ તેમની સાથે એક નિર્જન ક્ષણમાં મુલાકાત કરી. તેની આંખોમાં પ્રેમનો અગાધ સાગર ઝળુંબતો હતો, પરંતુ તેના મનમાં એક અટલ સંકલ્પ દૃઢ થઈ રહ્યો હતો. નમ્ર અવાજે, પરંતુ નિશ્ચયની શક્તિથી ભરપૂર, તેણે કહ્યું, "લક્ષ્મણ, તમે રામ અને સીતાની રક્ષા માટે જઈ રહ્યા છો. તમારું કર્તવ્ય એ તમારું ધર્મ છે, અને તે સર્વોચ્ચ છે. પરંતુ હું તમને એક વરદાન આપવા ઇચ્છું છું. હું તમારી ઊંઘ લઈ લઈશ. ચૌદ વર્ષ સુધી હું ગાઢ નિદ્રામાં રહીશ, જેથી તમે વનમાં થાક કે ઊંઘની જરૂર વિના, સતત જાગૃત રહીને રામ અને સીતાની સેવા કરી શકો."</p>
<p dir="ltr">લક્ષ્મણની આંખો આ શબ્દો સાંભળી ભીની થઈ ગઈ. તેમનું હૃદય ઉર્મિલાના આ અસાધારણ ત્યાગથી ભાવવિભોર થઈ ગયું. આ એવું બલિદાન હતું, જેની સરખામણી ઇતિહાસમાં દુર્લભ હતી. ઉર્મિલાનો આ ત્યાગ માત્ર લક્ષ્મણ પ્રત્યેના તેના અગાધ પ્રેમનો જ પુરાવો નહોતો, પરંતુ રામ અને સીતા પ્રત્યેની તેની ભક્તિ અને ધર્મ પ્રત્યેની શ્રદ્ધાનું પણ પ્રતીક હતું.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">ઊંઘની તપસ્યા</span></h2>
<p dir="ltr">તે જ રાત્રે, જ્યારે લક્ષ્મણ, રામ અને સીતા વન તરફ પ્રયાણ કરી ગયા, ઉર્મિલા પોતાના કક્ષમાં એક ગહન, દિવ્ય નિદ્રામાં લીન થઈ ગઈ. આ ઊંઘ સામાન્ય નહોતી; આ એક તપસ્યા હતી, એક મૌન સમર્પણ હતું, જે રામના ધર્મ અને અયોધ્યાની રક્ષા માટે અર્પણ કરાયું હતું. ચૌદ વર્ષ સુધી ઉર્મિલા આ ગાઢ નિદ્રામાં રહી. મહેલમાં સમયનું ચક્ર ફરતું રહ્યું, ઋતુઓ બદલાતી રહી, અને અયોધ્યાની પ્રજા રામના વનવાસની વીરતાપૂર્ણ કથાઓ સાંભળતી રહી. પરંતુ ઉર્મિલાની આ ગાથા, તેનો અજોડ ત્યાગ, મહેલની ચાર દીવાલોમાં જ સમાઈ રહ્યો.</p>
<p dir="ltr">તેના કક્ષમાં, જ્યાં સૂરજની નરમ કિરણો ધીમે ધીમે પ્રવેશતી, ઉર્મિલા શાંત અને સ્થિર રહી. તેની નિદ્રા અયોધ્યા માટે એક અદૃશ્ય ઢાલ બની, જે લક્ષ્મણને વનમાં સતત જાગૃત અને સમર્થ રાખતી. એવું કહેવાય છે કે નિદ્રા દેવી પોતે ઉર્મિલાની આ અલૌકિક તપસ્યાથી આશ્ચર્યચકિત અને પ્રભાવિત થઈ ગઈ હતી.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">રામનું પુનરાગમન: ઉર્મિલાનો જાગરણ</span></h2>
<p dir="ltr">ચૌદ વર્ષનો લાંબો સમય વીતી ગયો. રાવણનો અંત થયો, અને રામ, સીતા અને લક્ષ્મણ અયોધ્યા પરત ફરવા નીકળ્યા. જેવું લક્ષ્મણે અયોધ્યાની પવિત્ર ભૂમિ પર પગ મૂક્યો, ઉર્મિલાની દિવ્ય નિદ્રા તૂટી. તે જાગી ઊઠી, જાણે કોઈ ગહન સ્વપ્નમાંથી પરત ફરી હોય. તેની આંખોમાં એ જ પ્રેમની ઝળક હતી, એ જ શાંતિનો ભાવ હતો, જે ચૌદ વર્ષ પહેલાં હતો. તે ધીમે ધીમે ઊઠી અને મહેલના દ્વાર તરફ આગળ વધી, જ્યાં અયોધ્યાની પ્રજા પોતાના રાજા રામનું હર્ષોલ્લાસ સાથે સ્વાગત કરવા ઊભી હતી.</p>
<p dir="ltr">લક્ષ્મણે જ્યારે ઉર્મિલાને જોઈ, તેમની આંખો ભાવનાઓથી ભરાઈ ગઈ. તેમને જાણ હતી કે તેમના અટલ કર્તવ્યની પાછળ ઉર્મિલાના મૌન ત્યાગની અજોડ શક્તિ હતી. તેમણે ઉર્મિલાને હૃદયથી ગળે લગાવી, અને તે ક્ષણે, બંને વચ્ચેનો પ્રેમ એક અનંત બંધનમાં બંધાઈ ગયો. આ આલિંગનમાં ચૌદ વર્ષની વેદના, સમર્પણ અને પ્રેમની પરાકાષ્ઠા સમાઈ ગઈ.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">ઉર્મિલા: અયોધ્યાની અમર નાયિકા</span></h2>
<p dir="ltr">ઉર્મિલાની ગાથા રામાયણની એવી અણકહી કથાઓમાંથી એક છે, જે પ્રેમ, ત્યાગ અને ભક્તિનું અજોડ પ્રતીક છે. તેણે ન તો યુદ્ધના મેદાનમાં શસ્ત્ર ઉઠાવ્યું, ન તો કોઈ રાક્ષસનો સંહાર કર્યો, પરંતુ તેનું બલિદાન રામના ધર્મ કે લક્ષ્મણના કર્તવ્યથી ઓછું નહોતું. ઉર્મિલાની ઊંઘે લક્ષ્મણને માત્ર શારીરિક શક્તિ જ નહોતી આપી, પરંતુ અયોધ્યાના ઇતિહાસમાં એક એવી નાયિકાની ગાથા રચી, જેની શક્તિ મૌન હતી, પરંતુ તેનો પ્રભાવ અનંત હતો.</p>
<p dir="ltr">આજે, જ્યારે રામાયણની વીરતાપૂર્ણ કથાઓ કહેવાય છે, ઉર્મિલાનું નામ એક એવા પ્રેમ અને ત્યાગના પ્રતીક તરીકે ગુંજે છે, જે શબ્દોની મર્યાદાઓથી પરે, અમર અને અજેય બની રહે છે. ઉર્મિલા, અયોધ્યાની અણકહી નાયિકા, જેની ગાથા હૃદયને સ્પર્શે છે અને ધર્મના માર્ગને પ્રકાશિત કરે છે.</p>

અયોધ્યાની નિઃશબ્દ નાયિકા

સીતાની નાની બહેન અને લક્ષ્મણની પત્ની ઉર્મિલાએ એક એવો ત્યાગ કર્યો, જે ઇતિહાસમાં અમર થઈ ગયો.

August 17, 2025 | 20:04 IST