બિહારમાં તાજેતરમાં થયેલા એક અભ્યાસમાં માતાના દૂધમાં યુરેનિયમનું સ્તર મળી આવ્યું છે, જે તેમના બાળકોના સ્વાસ્થ્ય માટે ગંભીર ચિંતાઓ ઊભી કરે છે. દિલ્હીની AIIMS ના ડૉ. અશોક શર્મા સહિત અનેક સંસ્થાઓના સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે, માતાના દૂધ દ્વારા યુરેનિયમના સંપર્કમાં આવવાથી બાળકોમાં કેન્સર ન હોય તેવા મોટા સ્વાસ્થ્ય જોખમો થઈ શકે છે. અભ્યાસના સહ લેખક ડૉ. અશોક શર્માએ જણાવ્યું કે, અભ્યાસમાં 40 સ્તનપાન કરાવતી માતાઓના દૂધનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું હતું અને તમામ નમૂનાઓમાં યુરેનિયમ મળી આવ્યું હતું.
માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર પ્રભાવ
જોકે, 70% બાળકોમાં બિન-કેન્સરકારી સ્વાસ્થ્ય જોખમ જોવા મળ્યું, પરંતુ કુલ યુરેનિયમનું સ્તર નિર્ધારિત મર્યાદા કરતાં ઓછું હતું અને એવી અપેક્ષા છે કે, માતાઓ અને બાળકો બન્નેના સ્વાસ્થ્ય પર તેની વાસ્તવિક અસર ખૂબ જ ઓછી પડશે. સૌથી વધુ સરેરાશ દૂષણ ખાગરિયા જિલ્લામાં જોવા મળ્યું અને સૌથી વધુ વ્યક્તિગત મૂલ્ય કટિહાર જિલ્લામાં નોંધાયું. અભ્યાસ મુજબ, યુરેનિયમના સંપર્કમાં આવવાથી બાળકોમાં કિડનીનો વિકાસ, ન્યુરોલોજિકલ વિકાસ, જ્ઞાનાત્મક અને માનસિક સ્વાસ્થ્યના પરિણામો પ્રભાવિત થઈ શકે છે, તેમજ IQમાં ઘટાડો જેવા જોખમો થઈ શકે છે.
બાળકોના પોષણનો સૌથી ફાયદાકારક સ્ત્રોત
અભ્યાસ પર ભાર મૂકતા, ડૉ. અશોક શર્માએ કહ્યું કે, માતાના દૂધના નમૂનાઓમાં જોવા મળેલા યુરેનિયમની સાંદ્રતાના આધારે, અભ્યાસ હજી પણ આ નિષ્કર્ષ પર આવે છે કે બાળકના સ્વાસ્થ્ય પર વાસ્તવિક અસર કદાચ ઓછી છે. તેમણે વધુમાં સમજાવ્યું કે, માતાઓ દ્વારા શોષાયેલું મોટાભાગનું યુરેનિયમ મુખ્યત્વે પેશાબ દ્વારા બહાર નીકળી જાય છે અને માતાના દૂધમાં તેની સાંદ્રતા વધુ હોતી નથી. તેથી, જ્યાં સુધી કોઈ તબીબી સંકેત અન્યથા ન દર્શાવે, ત્યાં સુધી સ્તનપાન &nbsp;ચાલુ રાખવાની સલાહ આપવામાં આવે છે, કારણ કે તે બાળકોના પોષણનો સૌથી ફાયદાકારક સ્ત્રોત છે.
બિહારમાં 1.7 ટકા ભૂગર્ભ જળ સ્ત્રોત
યુરેનિયમ એ એક કુદરતી રીતે જોવા મળતું રેડિયોએક્ટિવ તત્વ છે, જે ખાણકામ, કોલસાનું દહન, પરમાણુ ઉદ્યોગોમાંથી થતું ઉત્સર્જન અને ફોસ્ફેટ ખાતરોના ઉપયોગ જેવી માનવીય પ્રવૃત્તિઓ દ્વારા ભૂગર્ભ જળને દૂષિત કરી શકે છે. WHO પીવાના પાણીમાં યુરેનિયમ માટે 30 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ લિટરની કામચલાઉ મર્યાદા નક્કી કરે છે. ભારતમાં, 18 રાજ્યોના લગભગ 151 જિલ્લાઓમાં યુરેનિયમ દૂષણની જાણ થઈ છે, જેમાં બિહારમાં 1.7 ટકા ભૂગર્ભ જળ સ્ત્રોતો પ્રભાવિત છે. ડૉ. અશોક શર્માએ જણાવ્યું કે, ભારે ધાતુઓની હાજરી વિશે જાણવા માટે અન્ય રાજ્યોમાં પણ આવા અભ્યાસ કરવામાં આવશે, અને ભવિષ્યની દિશાઓમાં માતાના દૂધમાં જંતુનાશકો અને અન્ય ઝેરી દૂષણોની બાયોમોનિટરિંગની જરૂરિયાત પર પણ ભાર મૂક્યો.

માતાના દૂધમાં યુરેનિયમ

40 માતાઓના બાળકોમાંથી 70% બાળકોમાં બિન-કેન્સરકારી સ્વાસ્થ્ય જોખમની સંભાવના

November 23, 2025 | 21:28 IST