વિશ્વના સૌથી પ્રતિષ્ઠિત સન્માન, નોબેલ શાંતિ પુરસ્કારની આસપાસના જાહેર વિમર્શમાં ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પનો કાર્યકાળ વિવાદાસ્પદ રહ્યો હતો. 2024 સુધીના સત્તાવાર રેકોર્ડ મુજબ, ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પને આ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો નથી, પરંતુ તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન તેમના નામાંકન અને પુરસ્કાર અંગેની ચર્ચાઓએ વૈશ્વિક રાજકારણ અને નોબેલ સમિતિના પારંપરિક માપદંડો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું હતું.
નામાંકન અને વિવાદનો વમળ
સતત નામાંકન છતાં, નોર્વેજિયન નોબેલ સમિતિએ ટ્રમ્પને પુરસ્કાર આપવાનું ટાળ્યું હતું. ટ્રમ્પને ઇઝરાયેલ અને કેટલાક આરબ દેશો વચ્ચેના 'અબ્રાહમ એકોર્ડ્સ'માં તેમની ભૂમિકા માટે, તેમજ ઉત્તર કોરિયાના નેતા કિમ જોંગ-ઉન સાથેની તેમની બેઠકો માટે નામાંકિત કરવામાં આવ્યા હતા. 
જોકે, તેમના વિરોધીઓએ તેમની 'અમેરિકા ફર્સ્ટ'ની નીતિ, આંતરરાષ્ટ્રીય સંધિઓમાંથી ખસી જવું અને સ્થાનિક સ્તરે ઉગ્ર ભાષાનો ઉપયોગ જેવા કારણોસર તેમના દાવાને પડકાર્યો હતો.
નોબેલ પુરસ્કાર માટેનું નામાંકન એ એક ખુલ્લી પ્રક્રિયા છે, જેમાં હજારો લોકો (સંસદ સભ્યો, પ્રોફેસરો વગેરે) ભાગ લઈ શકે છે. પરંતુ પુરસ્કાર વિજેતા બનવું એ માત્ર પાંચ સભ્યોની નોબેલ સમિતિનો અંતિમ નિર્ણય હોય છે. ટ્રમ્પને મળેલા નામાંકનો ભલે હાઇપમાં રહ્યા, પરંતુ તે નોબેલ સમિતિ દ્વારા તેમના નામ પર ગંભીર વિચારણા થઈ હોવાનો પુરાવો નથી.
વેનેઝુએલાના નેતા અને લોકશાહીના હિમાયતી મારિયા કોરિના માચાડોને શુક્રવારે 2025 માટેનો નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર એનાયત કરવામાં આવ્યો છે. નોબેલ સમિતિએ વેનેઝુએલાના લોકો માટે લોકશાહી અધિકારોને પ્રોત્સાહન આપવાના તેમના 'અવિરત કાર્ય' અને 'તાનાશાહીમાંથી લોકશાહી તરફ ન્યાયપૂર્ણ અને શાંતિપૂર્ણ સંક્રમણ હાંસલ કરવાના તેમના સંઘર્ષ'ને બિરદાવીને તેમને આ પ્રતિષ્ઠિત સન્માનથી નવાજ્યા છે. આ પુરસ્કાર વેનેઝુએલામાં લોકશાહી મૂલ્યોની પુનઃસ્થાપના માટેના માચાડોના દ્રઢ સંકલ્પ અને પ્રયાસોને આંતરરાષ્ટ્રીય માન્યતા આપે છે.
નોબેલ સમિતિનો સાવચેતીભર્યો અભિગમ
નોબેલ સમિતિનું એક લાંબું વલણ છે કે, તેઓ સામાન્ય રીતે સક્રિય રાષ્ટ્રાધ્યક્ષોને પુરસ્કાર આપવાથી દૂર રહે છે, ખાસ કરીને જો તેમના શાંતિ પ્રયાસોનું આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે સંપૂર્ણ મૂલ્યાંકન ન થયું હોય. ટ્રમ્પના કાર્યકાળ દરમિયાન જે પુરસ્કારો અપાયા, તે આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા, સંઘર્ષ સમાધાન અને માનવ અધિકારો પરના વૈશ્વિક જોખમોને પ્રતિબિંબિત કરતા હતા.&nbsp;
આ વિજેતાઓ દ્વારા સમિતિએ પરોક્ષ રીતે શાંતિના તે પાસાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું, જેને ટ્રમ્પ યુગના રાજકીય વાતાવરણમાં પડકારોનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર રાજકીય ચર્ચાનું કેન્દ્ર રહ્યો હોવા છતાં, તે વૈશ્વિક શાંતિ માટે કાર્યરત સંસ્થાઓ અને પાયાના કાર્યકરોને માન્યતા આપવાના તેના મૂળ સિદ્ધાંતો પર અડગ રહ્યો છે.

લોકશાહી માટેના દ્રઢ સંકલ્પે અપાવ્યો નોબેલ

નામાંકન સરળ, પણ અંતિમ નિર્ણય સમિતિનો, લોકશાહી માટેના દ્રઢ સંકલ્પે અપાવ્યો નોબેલ

October 10, 2025 | 20:48 IST