ઇતિહાસમાં ભાગ્યે જ કોઈ વિરોધાભાસ હશે જેણે નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર માટે એડોલ્ફ હિટલરના નામાંકન જેટલું વિશ્વને આઘાત પહોંચાડ્યો હોય. આ ઘટના 27 જાન્યુઆરી, 1939 ના રોજ બની હતી, જ્યારે બીજું વિશ્વયુદ્ધ શરૂ થવાનું હતું અને હિટલરનો ક્રૂર, યહૂદી વિરોધી ચહેરો વિશ્વ સમક્ષ જાહેર થયો હતો. સ્વીડિશ સમાજવાદી ડેમોક્રેટિક સાંસદ એરિક બ્રાન્ડે રજૂ કરેલા આ પ્રસ્તાવે નોર્વેજીયન નોબેલ સમિતિને પણ આઘાત પહોંચાડ્યો, કારણ કે તે માનવતા વિરુદ્ધના સૌથી ગંભીર ગુનાઓનો પાયો નાખનાર વ્યક્તિને પુરસ્કાર આપવા માંગતી હતી.
નોમિનેશનનું કારણ: મ્યુનિક કરાર અને "શાંતિનો યોદ્ધા"
એરિક બ્રાન્ડનું વિવાદાસ્પદ નામાંકન બ્રિટિશ વડા પ્રધાન નેવિલ ચેમ્બરલેનના સમાન પુરસ્કાર માટે નામાંકનના વિરોધમાં કરવામાં આવ્યું હતું. ચેમ્બરલેનને 12 સ્વીડિશ સાંસદોના જૂથ દ્વારા મ્યુનિક કરાર (સપ્ટેમ્બર 1938) દ્વારા વિશ્વ શાંતિ સુરક્ષિત કરવા બદલ નામાંકિત કરવામાં આવ્યા હતા.
પોતાના પત્રમાં, બ્રાન્ડટે હિટલરને "શાંતિના રાજકુમાર" અને "ભગવાન દ્વારા મોકલવામાં આવેલા શાંતિના સાચા યોદ્ધા" તરીકે વર્ણવ્યા હતા. તેમણે દલીલ કરી હતી કે:
વિશ્વયુદ્ધ ટાળવું: હિટલરે, તેની શક્તિ હોવા છતાં, સપ્ટેમ્બર 1938 માં શસ્ત્રો ઉપાડવાનું ટાળ્યું, આમ યુરોપમાં એક મોટું યુદ્ધ અટકાવ્યું.
હિંસા ટાળવી: હિટલરે યુદ્ધ વિના ઑસ્ટ્રિયા અને સુડેટનલેન્ડ (ચેકોસ્લોવાકિયાનો ભાગ) પર કબજો કર્યો. બ્રાન્ડે માનતા હતા કે જો યુદ્ધ ઇચ્છતા લોકો તેમને ઉશ્કેરવાનું બંધ કરે, તો તે આખા યુરોપમાં શાંતિ લાવી શકે છે.
બ્રાન્ડે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે જો ચેમ્બરલેનને નામાંકિત ન કરવામાં આવ્યા હોત, તો હિટલરનું નામાંકન ખોટું માનવામાં આવ્યું હોત.
હિટલરનો ક્રૂર ચહેરો: 1939 પહેલાના અત્યાચાર
જ્યારે હિટલરને શાંતિ નિર્માતા તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યો ત્યાં સુધીમાં, જર્મનીમાં યહૂદીઓ પરના અત્યાચારો ચરમસીમાએ પહોંચી ગયા હતા, અને વિશ્વ તેમના વિશે જાણતું હતું.
નાગરિક અધિકારોનો રદ (1933): સત્તામાં આવ્યા પછી, નાઝી પાર્ટીએ યહૂદી નાગરિક કર્મચારીઓને સરકારી સેવામાંથી હાંકી કાઢ્યા.
ન્યુરેમબર્ગ કાયદા (૧૯૩૫): આ કાયદાએ યહૂદીઓને જર્મન નાગરિકો સાથે લગ્ન કરવા કે જાતીય સંબંધો રાખવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો, તેમના મતદાનના અધિકારો છીનવી લીધા અને તેમને સરકારી નોકરીઓ રાખવાથી અયોગ્ય ઠેરવ્યા.
ક્રિસ્ટલનાક્ટ (૯ નવેમ્બર, ૧૯૩૮): યહૂદીઓ સામે નફરતની સૌથી ભયાનક ઘટના "તૂટેલા કાચની રાત" હતી. આ રાત્રે, નાઝી સરકારે હર્શેલ ગ્રીન્સ્ઝપાન નામના યહૂદી યુવક દ્વારા એક જર્મન કર્મચારીને ગોળી મારવાના બહાનાનો ઉપયોગ કરીને સમગ્ર જર્મનીમાં યહૂદીઓ પર ભયાનક હુમલો શરૂ કર્યો.
૧,૦૦૦ થી વધુ સિનાગોગ સળગાવી દેવામાં આવ્યા.
૨૬,૦૦૦ યહૂદીઓને એકાગ્રતા શિબિરોમાં મોકલવામાં આવ્યા.
૯૧ યહૂદી પુરુષોની હત્યા કરવામાં આવી.
યહૂદીઓને 'પ્રાયશ્ચિત' તરીકે એક અબજ RM (રીચ્સમાર્ક) ચૂકવવાની ફરજ પાડવામાં આવી.
આ બધા અમાનવીય અત્યાચારો ૧૯૩૯ માં નામાંકન પહેલાં થયા હતા, જેના કારણે હિટલર શાંતિને લાયક હતો તે વિચાર હાસ્યાસ્પદ બની ગયો હતો.
બ્રાન્ડ્ટનો ખુલાસો: 'તે મજાક હતી, ભાઈ, તે મજાક હતી'
હિટલરને નોમિનેટ કરવાના પ્રસ્તાવથી વિશ્વભરમાં હિંસક પ્રતિક્રિયાઓ ફેલાઈ ગઈ, જેમાં એરિક બ્રાન્ડ્ટને 'પાગલ' અને 'કામદાર વર્ગનો દેશદ્રોહી' કહેવામાં આવ્યો. આ તીવ્ર પ્રતિક્રિયાથી ચોંકી ગયેલા બ્રાન્ડ્ટે આખરે સત્ય જાહેર કર્યું.
વ્યંગ માટે બનાવાયેલ: એક સ્વીડિશ અખબાર સાથેની મુલાકાતમાં, બ્રાન્ડ્ટે જાહેર કર્યું કે હિટલરના નોમિનેટનો પ્રસ્તાવ મૂકવો એ 'મજાક' હતો.
ખરો વિરોધ: તે ગુસ્સે હતો કે ચેમ્બરલેનને નોબેલ શાંતિ પુરસ્કાર માટે નામાંકિત કરવામાં આવ્યા હતા, કારણ કે બ્રાન્ડ્ટ માનતા હતા કે ચેમ્બરલેને મ્યુનિક કરારમાં શાંતિના નામે ચેકોસ્લોવાકિયા સાથે દગો કર્યો હતો. આ વિશ્વાસઘાતના વિરોધમાં, તેણે હિટલરને "વ્યંગ" તરીકે નામાંકિત કર્યો.
જ્યારે જાહેર પ્રતિક્રિયા ખૂબ ગુસ્સે થઈ ગઈ અને મજાક સમજી ન શકાઈ, ત્યારે બ્રાન્ડ્ટે 1 ફેબ્રુઆરી, 1939 ના રોજ, નામાંકન માટેની અંતિમ તારીખ, પોતાનો પ્રસ્તાવ પાછો ખેંચી લીધો. બ્રાન્ડ્ટનો અંતિમ સંદેશ સ્પષ્ટ હતો: ચેમ્બરલેન કે હિટલર શાંતિ પુરસ્કારને લાયક ન હતા.

હિટલર નોબેલ પુરસ્કારથી ગ્રસ્ત હતો

સ્વીડિશ સાંસદ એરિક બ્રાન્ડટે હિટલરને "શાંતિના રાજકુમાર" તરીકે નામાંકિત કર્યા, તેમને મજાક

October 10, 2025 | 01:05 IST