<p dir="ltr" data-pm-slice="1 1 []">આ વર્ષે ભારતમાં અદ્ભુત ઠંડીનો કિસ્સો બની રહ્યો છે. હિમાલયના ઉપરના ભાગનો 86% વિસ્તાર નિર્ધારિત સમય કરતાં બે મહિના વહેલો બરફથી ઢંકાઈ ગયો છે, જેના કારણે દેશભરમાં તીવ્ર ઠંડીનો અનુભવ થઈ રહ્યો છે. આ 110 વર્ષમાં ત્રીજી વખતની સૌથી તીવ્ર ઠંડી માનવામાં આવી રહી છે. તાજેતરના પશ્ચિમી વિક્ષોભો (વેસ્ટર્ન ડિસ્ટર્બન્સ)ને કારણે હિમાલયમાં તાપમાન 2-3&deg;C ઓછું રહ્યું છે, જેના પરિણામે બરફ પીગળવાનું રોકાઈ ગયું છે. વાતાવરણ વિદ્યા મંત્રાલયના અધિકારીઓ અને વૈજ્ઞાનિકોના મતે, આ લા નીના ઘટનાના કારણે વધુ તીવ્ર થશે.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">હિમાલયમાં વહેલી બરફબાવારીનું મહત્વ</span></h2>
<p dir="ltr">હિમાલયના 4,000 ફૂટથી ઉપરના વિસ્તારોમાં સામાન્ય તાપમાન માઈનસ 15&deg;C કે તેથી ઓછું હોય છે. આ વખતે પશ્ચિમી વિક્ષોભોને કારણે વહેલી હિમવર્ષા થઈ, જેના કારણે બરફનું પીગળવું રોકાઈ ગયું છે. ડૉ. મહેતા, વાતાવરણ વિદ્યાના નિષ્ણાત, કહે છે, "આ એક સારો સંકેત છે. હિમનદીઓ પાંચ વર્ષ સુધી રિચાર્જ થશે, અને ઉત્તર ભારતની નદીઓના સ્ત્રોત સુકાશે નહીં." સિક્કિમથી કાશ્મીર, ઉત્તરાખંડ, હિમાચલ પ્રદેશ અને નેપાળ સુધી સફેદ બરફની ચાદર ફરી વળાંકાઈ છે. જળસ્ત્રોત વિસ્તારમાં વધારો થયો છે, જેના કારણે ઓક્ટોબરથી જ મેદાની વિસ્તારોમાં તાપમાન ઘટી રહ્યું છે.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">લા નીનાના અસરે તીવ્ર શિયાળો</span></h2>
<p dir="ltr">પેસિફિક મહાસાગરમાં લા નીના&mdash;જેમાં સામાન્ય કરતાં તાપમાન ઓછું હોય છે&mdash;ડિસેમ્બરમાં સક્રિય થઈ રહ્યું છે. આના કારણે ભારતમાં સારો વરસાદ અને હળવો શિયાળો થાય છે, પરંતુ આ વખતે તાપમાનમાં 3-4&deg;Cનો વધારાનો ઘટાડો થશે. ઉત્તર, મધ્ય અને પૂર્વીય પ્રદેશોમાં આ અસર વધુ જોવા મળશે. વૈજ્ઞાનિકો કહે છે કે છેલ્લા 122 વર્ષમાં ભારતીય ઉપખંડના સરેરાશ તાપમાનમાં 0.99&deg;Cનો વધારો થયો હતો, પરંતુ 2025ના અંત સુધીમાં લા નીનાને કારણે વૈશ્વિક સરેરાશ તાપમાનમાં 0.2&deg;Cનો ઘટાડો થશે, જે આ વધારાને અસ્થાયી રીતે ઊલટાવશે.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાનમાં વહેલી ઠંડી</span></h2>
<p dir="ltr">મધ્યપ્રદેશમાં ઠંડીનું આગમન વહેલું થયું છે. ભોપાલમાં લઘુત્તમ તાપમાન 15.8&deg;C નોંધાયું, જે સામાન્ય કરતાં 3.6&deg;C ઓછું છે. આ 26 વર્ષમાં ત્રીજી વખત છે જ્યારે ઓક્ટોબરના પહેલા અડધામાં આટલું ઓછું તાપમાન પડ્યું છે. રાજસ્થાનમાં પણ દિવસ અને રાત્રિના તાપમાનમાં મોટો તફાવત જોવા મળી રહ્યો છે. સીકરમાં રાત્રિનું તાપમાન 15&deg;Cથી નીચે ખસી ગયું છે. આ ઉપરાંત, નેપાળથી કાશ્મીર સુધી બરફબાવારીના કારણે નીચલા હિમાલય અને મેદાની વિસ્તારોમાં ઠંડી વધી રહી છે.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">હિમનદીઓ માટે સારા સંકેતો</span></h2>
<p dir="ltr">ડૉ. મહેતા કહે છે, "તાજેતરની હિમવર્ષા હિમનદીઓની સ્થિતિ સુધારવાનું સંકેત આપે છે. તાપમાન ઓછું હોવાથી બરફ પીગળી રહ્યો નથી, જેનાથી જળસ્ત્રોતો મજબૂત થશે." આનાથી ઉત્તર ભારતની મુખ્ય નદીઓ જેમ કે ગંગા, યમુના વગેરેના સ્ત્રોતોને લાભ થશે અને ભવિષ્યમાં પાણીની અછતની સમસ્યા ઘટશે.</p>
<h2 dir="ltr"><span style="font-size: 12pt;">નાગરિકો માટે સલાહ</span></h2>
<p dir="ltr">વાતાવરણ વિભાગે ઉત્તર અને મધ્ય ભારતના રાજ્યોમાં ઠંડીના કારણે કુદરતી આફતની તૈયારીઓ કરવાની સલાહ આપી છે. લોકોને ગરમ કપડાં પહેરવા, આરોગ્ય સાવચેતી રાખવા અને વાહન ચલાવતી વખતે સાવધાન રહેવાની નિર્દેશ આપવામાં આવ્યા છે. આ વખતની ઠંડી નવેમ્બર-ડિસેમ્બરમાં વધુ તીવ્ર થવાની ધારણા છે, જે વાતાવરણીય પરિવર્તનના સંદર્ભમાં ચર્ચાનો વિષય બની રહી છે.</p>
<p dir="ltr">આ ઠંડીના કારણે કૃષિ ક્ષેત્ર પર પણ અસર પડી શકે છે, તેથી ખેડૂતોને વિશેષ સાવચેતીની સલાહ આપવામાં આવી છે. વૈજ્ઞાનિકો આને વૈશ્વિક તાપમાનમાં વધઘટના એક ભાગ તરીકે જુએ છે, જે ભવિષ્યના વાતાવરણીય પેટર્નને અસર કરશે.</p>

હિમાલયમાં વહેલી બરફબાવારીનું મહત્વ

હિમાલયના 86% ભાગ બરફથી ઢંકાયો, લા નીનાના અસરે તાપમાનમાં ઘટાડો

October 14, 2025 | 22:15 IST