દિવાળીના તહેવારો નજીક આવી રહ્યા છે ત્યારે દિલ્હી-એનસીઆર (Delhi-NCR)માં હવાની ગુણવત્તામાં નોંધપાત્ર અને ચિંતાજનક ઘટાડો નોંધાયો છે. 18 ઓક્ટોબર, શનિવારના રોજ, દિલ્હી-એનસીઆરનો સરેરાશ એર ક્વોલિટી ઇન્ડેક્સ (AQI) 254 નોંધાયો હતો, જે 'ખરાબ' શ્રેણીમાં આવે છે. જોકે, આનંદ વિહાર (390), વઝીરપુર (351), અને જહાંગીરપુરી (342) જેવા ઘણા વિસ્તારોમાં AQI 'ખૂબ જ ખરાબ' સ્તરે પહોંચી ગયો હતો.
સવારે 8 વાગ્યા સુધીમાં, દિલ્હીનો સરેરાશ AQI 225ને વટાવી ગયો હતો, જે 'ગંભીર' સ્તરની ખૂબ જ નજીક હતો. હવામાં PM 2.5 કણોની માત્રા પ્રતિ ઘન મીટર 149 માઇક્રોગ્રામ નોંધાઈ હતી, જે વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (WHO) દ્વારા નક્કી કરાયેલી સલામત મર્યાદા કરતાં અનેક ગણા વધારે છે. PM 10 કણોનું સ્તર પણ 239 માઇક્રોગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટર પર પહોંચ્યું હતું. માત્ર 5 કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ધીમી પવનની ગતિને કારણે ધુમાડો અને પ્રદૂષિત કણો શહેરમાં જ ફસાયેલા રહ્યા, જેના કારણે ધુમ્મસ ફેલાયું છે.
નોઈડા (288), ગુરુગ્રામ (266), ગ્રેટર નોઈડા (272) અને ગાઝિયાબાદ (306) જેવા અન્ય NCR શહેરોમાં પણ પરિસ્થિતિ ગંભીર છે, જે આ પ્રદેશને દેશના સૌથી પ્રદૂષિત વિસ્તારોમાંનો એક બનાવે છે.
પ્રદૂષણના કારણો અને સ્વાસ્થ્ય પર અસર
નિષ્ણાતોના મતે, આ ભયંકર પ્રદૂષણ પાછળ પંજાબ અને હરિયાણામાં પરાળી બાળવા, રસ્તાઓ પર વાહનોનું ઉત્સર્જન અને ધીમી પવનની ગતિ જેવા પરિબળો જવાબદાર છે. સરકારે ગ્રેડેડ રિસ્પોન્સ એક્શન પ્લાન (GRAP)નો પહેલો તબક્કો અમલમાં મૂક્યો હોવા છતાં, હવાની ગુણવત્તામાં કોઈ ખાસ સુધારો થયો નથી. આગામી બે દિવસમાં પરિસ્થિતિ વધુ વણસે તેવી શક્યતા છે.
હાલનું પ્રદૂષણનું સ્તર એટલું ઊંચું છે કે નિષ્ણાતો તેને દરરોજ લગભગ 5.6 સિગારેટ પીવા જેટલું જોખમી ગણાવી રહ્યા છે. સુપ્રીમ કોર્ટે માત્ર લીલા ફટાકડા ફોડવાની મંજૂરી આપી છે, પરંતુ નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરવાથી હવા વધુ ઝેરી બની શકે છે.
પ્રદૂષણથી બચવા માટેના અસરકારક પગલાં:
દિવાળી અને તહેવારો દરમિયાન જ્યારે વાયુ પ્રદૂષણનું સ્તર વધે છે, ત્યારે સ્વાસ્થ્યનું રક્ષણ કરવું જરૂરી છે:
<ol start="1">
<li>
ઘરમાં રહો: બહારના ધુમાડા અને પ્રદૂષકોથી બચવા માટે બારીઓ અને દરવાજા બંધ રાખો.
</li>
<li>
શુદ્ધિકરણ: ઘરની હવા સ્વચ્છ રાખવા માટે એર પ્યુરિફાયરનો ઉપયોગ કરો.
</li>
<li>
માસ્ક: બહાર જતી વખતે, PM 2.5 જેવા ઝેરી કણોથી બચવા માટે ફરજિયાતપણે N95 માસ્ક અથવા તેનાથી વધુ ગુણવત્તાવાળો માસ્ક પહેરો.
</li>
<li>
પ્રદૂષણ ઘટાડો: પર્યાવરણને સુરક્ષિત રાખવા માટે લીલા ફટાકડાનો ઉપયોગ કરો અને દિવાળી દરમિયાન વાહનનો ઉપયોગ ઓછો કરો.
</li>
<li>
હાઇડ્રેશન: પુષ્કળ પાણી પીવાથી શરીર સ્વસ્થ અને હાઇડ્રેટેડ રહે છે અને ફેફસાંને સ્વચ્છ રાખવામાં મદદ મળે છે.
</li>
<li>
છોડ વાવો: ઘરની અંદર છોડ વાવવાથી પણ હવા શુદ્ધ કરવામાં મદદ મળે છે.
</li>
</ol>

દિલ્લીની હવા દિવાળી પહેલાજ બની ઝેરી

AQI ખરાબ શ્રેણીમાં, કેટલાક વિસ્તારોમાં 'ખૂબ જ ખરાબ'; PM 2.5 WHO મર્યાદાથી અનેક ગણું વધારે

October 18, 2025 | 15:39 IST