તમિલનાડુ (Tamil Nadu) સરકાર વિરુદ્ધ રાજ્યપાલ કેસમાં રાજ્ય વિધેયકો પર નિર્ણય લેવા માટે રાજ્યપાલ અને રાષ્ટ્રપતિ પર સમયમર્યાદા લાદવાનો મુદ્દો ચર્ચામાં છે. હવે સુપ્રીમ કોર્ટના 8 એપ્રિલના નિર્ણયને લઈને રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મૂએ સર્વોચ્ચ અદાલતને 14 પ્રશ્નો પૂછીને તેમનો અભિપ્રાય માંગ્યો છે. બંધારણમાં આવી કોઈ સમયમર્યાદા નિર્ધારિત નથી તે વાત પર ભાર મૂકતા તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટ પાસેથી 14 સવાલો પર સલાહ માંગી છે.
કલમ 200 સમયમર્યાદા નક્કી કરતું નથી...
રાષ્ટ્રપતિ તરફથી કહેવામાં આવ્યું છે કે, ભારતના બંધારણની કલમ 200 રાજ્યપાલની સત્તાઓ અને વિધેયકોને મંજૂરી આપવા અથવા રોકવાની પ્રક્રિયાઓ તેમજ રાષ્ટ્રપતિના વિચાર માટે વિધેયકને સુરક્ષિત રાખવાની પ્રક્રિયાઓ દર્શાવે છે. જો કે, કલમ 200 રાજ્યપાલ દ્વારા આ બંધારણીય વિકલ્પોનો ઉપયોગ કરવા માટે કોઈ સમયમર્યાદા નિર્દિષ્ટ કરતું નથી. તેવી જ રીતે, કલમ 201 વિધેયકોને મંજૂરી આપવા અથવા રોકવા માટે રાષ્ટ્રપતિના અધિકાર અને પ્રક્રિયાને દર્શાવે છે, પરંતુ તે આ બંધારણીય સત્તાઓના ઉપયોગ માટે કોઈ સમયમર્યાદા અથવા પ્રક્રિયા નક્કી કરતું નથી.
આ ઉપરાંત, ભારતના બંધારણમાં એવા ઘણા ઉદાહરણો છે જ્યાં રાજ્યમાં કાયદો લાગુ થાય તે પહેલાં રાષ્ટ્રપતિની સંમતિ જરૂરી છે. કલમ 200 અને 201 હેઠળ રાજ્યપાલ અને રાષ્ટ્રપતિની વિવેકાધીન સત્તાઓ સંઘવાદ, કાનૂની એકરૂપતા, રાષ્ટ્રીય અખંડિતતા અને સુરક્ષા અને સત્તાઓના વિભાજનના સિદ્ધાંત સહિત અનેક બાબતો દ્વારા આકાર લે છે.
કલમ 131 ને બદલે કલમ 32 હેઠળ સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક...
રાષ્ટ્રપતિ તરફથી કહેવામાં આવ્યું છે કે, રાજ્યો ઘણીવાર કલમ 131 ને બદલે કલમ 32 હેઠળ સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કરે છે, જેમાં સંઘીય પ્રશ્નો ઉઠાવવામાં આવે છે, જેને સ્વાભાવિક રીતે બંધારણીય અર્થઘટનની જરૂર હોય છે. કલમ 142 નો વ્યાપ, ખાસ કરીને બંધારણીય અથવા વૈધાનિક જોગવાઈઓ દ્વારા સંચાલિત કેસોમાં સુપ્રીમ કોર્ટનો અભિપ્રાય પણ માંગે છે.
રાજ્યપાલ અથવા રાષ્ટ્રપતિ માટે માન્ય સંમતિની વિભાવના બંધારણીય માળખાનો વિરોધાભાસ કરે છે, જે મૂળભૂત રીતે તેમની વિવેકાધીન સત્તાને મર્યાદિત કરે છે. આ વણઉકેલાયેલી કાનૂની ચિંતાઓ અને વર્તમાન પરિસ્થિતિઓને ધ્યાનમાં રાખીને રાષ્ટ્રપતિ મુર્મૂ તરફથી બંધારણના કલમ 143(1)નો ઉલ્લેખ કરીને સુપ્રીમ કોર્ટને તેમનો અભિપ્રાય જાણવા માટે મહત્વપૂર્ણ પ્રશ્નો મોકલવામાં આવ્યા છે.
આ 14 સવાલો પર માંગ્યો અભિપ્રાય:
1. કલમ 200 હેઠળ વિધેયક રજૂ કરવામાં આવે ત્યારે રાજ્યપાલ પાસે કયા બંધારણીય વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે?
2. શું રાજ્યપાલ આ વિકલ્પોનો ઉપયોગ કરવામાં મંત્રી પરિષદની સલાહથી બંધાયેલા છે?
3. શું કલમ 200 હેઠળ રાજ્યપાલ દ્વારા વિવેકાધિકારનો ઉપયોગ ન્યાયિક સમીક્ષાને પાત્ર છે?
4. શું કલમ 361 કલમ 200 હેઠળ રાજ્યપાલના કાર્યોની ન્યાયિક તપાસ પર સંપૂર્ણ પ્રતિબંધ મૂકે છે?
5. શું અદાલત બંધારણીય સમયમર્યાદાના અભાવ છતાં કલમ 200 હેઠળ પોતાની સત્તાઓનો ઉપયોગ કરતી વખતે રાજ્યપાલો માટે સમયમર્યાદા નક્કી કરી શકે છે અને પ્રક્રિયાઓ નિર્ધારિત કરી શકે છે?
6. શું કલમ 201 હેઠળ રાષ્ટ્રપતિનો વિવેક ન્યાયિક સમીક્ષાને પાત્ર છે?
7. શું અદાલત કલમ 201 હેઠળ રાષ્ટ્રપતિના વિવેકાધિકારના ઉપયોગ માટે સમયમર્યાદા અને પ્રક્રિયાગત આવશ્યકતાઓ નક્કી કરી શકે છે?
8. શું રાજ્યપાલ દ્વારા આરક્ષિત વિધેયકો પર નિર્ણય લેતી વખતે રાષ્ટ્રપતિએ કલમ 143 હેઠળ સુપ્રીમ કોર્ટનો અભિપ્રાય લેવો જોઈએ?
9. શું રાજ્યપાલ અને રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા કલમ 200 અને 201 હેઠળ લેવામાં આવેલા નિર્ણયો કોઈ કાયદાના સત્તાવાર રીતે લાગુ થતાં પહેલાં ન્યાયી ઠેરવી શકાય છે?
10. શું ન્યાયપાલિકા કલમ 142 દ્વારા રાષ્ટ્રપતિ અથવા રાજ્યપાલ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી બંધારણીય સત્તાઓને સંશોધિત અથવા રદ કરી શકે છે?
11. શું કલમ 200 હેઠળ રાજ્યપાલની સંમતિ વિના કોઈ રાજ્ય કાયદો લાગુ થઈ શકે છે?
12. શું સુપ્રીમ કોર્ટની કોઈ બેન્ચે પહેલાં એ નક્કી કરવું જોઈએ કે શું કોઈ કેસમાં પર્યાપ્ત બંધારણીય અર્થઘટન સામેલ છે અને તેને કલમ 145(3) હેઠળ પાંચ ન્યાયાધીશોની બેન્ચને મોકલવો જોઈએ?
13. શું કલમ 142 હેઠળ સુપ્રીમ કોર્ટની સત્તાઓ પ્રક્રિયાગત બાબતોથી આગળ વધીને વર્તમાન બંધારણીય અથવા વૈધાનિક જોગવાઈઓનો વિરોધાભાસ કરતા નિર્દેશો જારી કરવા સુધી વિસ્તરેલી છે?
14. શું બંધારણ સુપ્રીમ કોર્ટને કલમ 131 હેઠળ મુકદ્દમા સિવાય અન્ય કોઈ માધ્યમથી સંઘ અને રાજ્ય સરકારો વચ્ચેના વિવાદોને ઉકેલવાની મંજૂરી આપે છે?
સુપ્રીમ કોર્ટે રાજ્યપાલ અને રાષ્ટ્રપતિ માટે નક્કી કરી હતી સમયમર્યાદા...
સુપ્રીમ કોર્ટે 8 એપ્રિલના પોતાના નિર્ણયમાં વિધેયકો પર મંજૂરી માટે રાજ્યપાલ અને રાષ્ટ્રપતિ માટે સમયમર્યાદા નક્કી કરી હતી. જસ્ટિસ પારડીવાલા અને જસ્ટિસ મહાદેવની બેન્ચે રાજ્યપાલને વિધેયકને મંજૂરી આપવા અથવા ગૃહને પરત મોકલવા માટે ત્રણ મહિનાની સમયમર્યાદા નક્કી કરી હતી. સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના આદેશમાં કહ્યું હતું કે, જો વિધેયક ગૃહ દ્વારા ફરીથી પસાર કરવામાં આવે છે અને રાજ્યપાલને મોકલવામાં આવે છે, તો તેમણે એક મહિનાની અંદર મંજૂરી આપવી પડશે. આ સાથે, રાષ્ટ્રપતિને એ નક્કી કરવા માટે ત્રણ મહિનાની સમયમર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી હતી કે તેઓ વિધેયકને મંજૂરી આપશે કે નહીં.

સુપ્રીમ કોર્ટમાં સત્તાની લડાઈ...

રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મૂએ રાજ્યપાલો અને રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા રાજ્ય વિધેયકોને મંજૂરી આપવાની સમયમર્યાદા નક્કી કરવાના સુપ્રીમ કોર્ટનો દરવાજો ખખડાવ્યો...

May 15, 2025 | 18:24 IST