લેજન્ડરી પ્લેબેક સિંગર આશા ભોંસલેના વ્યક્તિત્વ અધિકારોને AIના દુરુપયોગથી બચાવવા માટે બોમ્બે હાઈકોર્ટે મહત્ત્વનો અને દાખલો આદેશ આપ્યો છે. જસ્ટિસ અરીફ ડૉક્ટરની સુનાવણીમાં, કોર્ટે AI પ્લેટફોર્મ, ઈ-કોમર્સ કંપનીઓ અને અન્ય પક્ષોને તેમના પરવાનગી વિના આશા ભોંસલાના નામ, અવાજ, ફોટો, સિગ્નેચર અને ઓળખના કોઈપણ પાસાનો વ્યાપારિક કે વ્યક્તિગત ઉપયોગ કરવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો છે. આ આદેશ 30 સપ્ટેમ્બર, 2025ના રોજ જારી કરાયો હતો.
91 વર્ષીય આશા ભોંસલે કોર્ટમાં અરજી કરી હતી, જેમાં તેમણે જણાવ્યું કે AI કંપની Mayk Inc. તેમના અવાજના ક્લોન બનાવીને વેચી રહી છે, જે તેમના વ્યાકરણ, સ્ટાઇલ અને અવાજની વિશેષતાઓને નકલ કરે છે. એમેઝોન અને ફ્લિપકાર્ટ પર તેમના ફોટા સાથે પોસ્ટર, માલ અને કપડાં વેચાઈ રહ્યા છે, જ્યારે ગૂગલના YouTube પર AI-જનરેટેડ વીડિયો તેમના અવાજની નકલ કરીને અપલોડ થઈ રહ્યા છે. એક સ્વતંત્ર કલાકારે પણ તેમના ફોટા સાથે કપડાં વેચ્યા હતા. આશા ભોંસલાની ટીમે કહ્યું કે આવા અનધિકૃત ઉપયોગથી તેમની 82 વર્ષની કારકિર્દીમાં મેળવેલી પ્રતિષ્ઠા, જેમાં પદ્મ વિભૂષણ, દાદાસાહેબ ફાળકે પુરસ્કાર અને બે ગ્રેમી નોમિનેશનનો સમાવેશ થાય છે,ને નુકસાન પહોંચે છે.
કોર્ટે તેમના વકીલ અંકિત લોહિયાની દલીલોને ગ્રાહ્ય રાખીને કહ્યું કે, "કોઈપણ વ્યક્તિના અવાજને સેલિબ્રિટીના અવાજમાં બદલવા માટે AI ટૂલ્સ આપવા તેમના વ્યક્તિત્વ અધિકારોનું સ્પષ્ટ ઉલ્લંઘન છે. આ ટૂલ્સ તેમના અવાજની અનધિકૃત નકલ અને બદલાવને સરળ બનાવે છે, જે તેમની વ્યક્તિગત અને જાહેર ઓળખનો મહત્ત્વનો ભાગ છે." કોર્ટે અગાઉના કેસો જેમ કે અરિજીત સિંઘ વિ. કોડિબલ વેન્ચર્સ (2024) અને ઐશ્વર્યા રાઈ બચ્ચન વિ. ઐશ્વર્યાવર્લ્ડ.કોમ (2025)નો ઉલ્લેખ કરીને આ નિર્ણયને મજબૂત બનાવ્યો.
આદેશમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બધા પ્રતિવાદીઓએ આશા ભોંસલાની ઓળખ સાથે જોડાયેલી તમામ સામગ્રી, ઉત્પાદનો અને કન્ટેન્ટને તાત્કાલિક દૂર કરવા પડશે. વધુમાં, તેઓએ ઉલ્લંઘન કરનારા વેચનારા કે સબ્સ્ક્રાઇબર્સની માહિતી &ndash; જેમાં નામ, સંપર્ક, IP લોગ અને પેમેન્ટ વિગતો &ndash; આપવી પડશે, જેથી આશા ભોંસલા વધુ કાનૂની કાર્યવાહી કરી શકે. કોર્ટે નોંધ્યું કે આવા કેસોમાં સુવિધાનું તમાળું સ્પષ્ટપણે આશા ભોંસલાના પક્ષમાં છે.
આ નિર્ણય AIના ઝડપી વિકાસમાં સેલિબ્રિટીઓના અધિકારોના રક્ષણ માટે મહત્ત્વનો પગલું છે. તે કૉપિરાઇટ એક્ટની કલમ 38-બી હેઠળ તેમના મોરલ રાઇટ્સનું પણ રક્ષણ કરે છે. આ કેસથી AI કંપનીઓ અને પ્લેટફોર્મ્સને પરવાનગી વિના કોઈ વ્યક્તિની ઓળખનો ઉપયોગ કરવા પર સાવચેતી રાખવી પડશે.

આશા ભોંસલેના અવાજ પર AIનો દુરુપયોગ બંધ

પરવાનગી વિના સિંગરના અવાજ, નામ અને ઓળખનો ઉપયોગ કરવા પર પ્રતિબંધ

October 3, 2025 | 18:40 IST