ગુજરાતની ગલીઓમાં જ્યારે પાનખરની નરમ લહેરો ફેલાય છે, ત્યારે એક પરિચિત સુગંધ ચોમેર છવાઈ જાય છે. તળાઈ રહેલા મઠિયાં, ચકરી &nbsp;અને ચોળાફળીની આહલાદક સુગંધ, જે સૂચવે છે કે દિવાળી બસ આવી પહોંચી છે. ગુજરાતીઓ માટે આ માત્ર એક પર્વ નથી, પરંતુ તે સ્વાદ, હાસ્ય અને અવિસ્મરણીય યાદોથી વણાયેલો ઉત્સવ છે.
ઘરના રસોડાની સોડમ અને મહેમાનગતિનો સ્વાદ
દરેક ગુજરાતી ઘરમાં દિવાળીની તૈયારીઓ અઠવાડિયા અગાઉથી શરૂ થઈ જાય છે. રસોડાઓ જીવંત વર્કશોપમાં ફેરવાઈ જાય છે, જ્યાં માતાઓ અને દાદીઓ મઠ, અડદ અને ચણાના લોટમાંથી બનેલા મઠિયાં અને ચોળાફળીને કાળજીપૂર્વક વણે છે. અજમો, મરચું અને હિંગ જેવા મસાલાઓથી સજ્જ આ ફરસાણને ક્રિસ્પી થાય ત્યાં સુધી તળવામાં આવે છે. વળી, ચકરીનો વળાંકદાર કરકરો સ્વાદ, સેવ, શક્કરપારા અને ઘૂઘરા સાથે રંગબેરંગી ડબ્બાઓમાં સચવાઈ જાય છે, જે મહેમાનોના સ્વાગત માટે તૈયાર હોય છે. આ ફરસાણ માત્ર નાસ્તો નથી, પણ પ્રેમ, આતિથ્ય અને પરંપરાગત ગુજરાતી ભોજનકળાના પ્રતીકો છે.
બાળપણની દિવાળી: હોમવર્ક અને હર્ષોલ્લાસનો સમન્વય
દરેક ગુજરાતી બાળક માટે "દિવાળી હોમવર્ક" એક પવિત્ર (અને ક્યારેક કંટાળાજનક) ધાર્મિક વિધિ સમાન હતું. નવા ચોપડામાં સુંદર અક્ષરો કાઢવા, 'મારો પ્રિય તહેવાર: દિવાળી' પર નિબંધ લખવો કે દીવા અને રંગોળી દોરવી &ndash; આ બધું રસોડાના કાઉન્ટર પરથી ગરમ ફરસાણના ટુકડા ચૂપચાપ ખાઈને થતું. ભણતર અને તહેવારના ઉત્સાહ વચ્ચે સંતુલન જાળવવાની આ ખુશી જ ખરા અર્થમાં બાળપણના મલ્ટિટાસ્કિંગનો પાઠ હતો.
નાની-નાની બાબતોનો જાદુ
ગુજરાતમાં દિવાળી માત્ર ભવ્યતા વિશે નહોતી, પણ નાની ખુશીઓનો ખજાનો હતી. 'દિવાળી સફાઈ'ના ભાગરૂપે રેડિયો પર જૂના ગરબાના તાલે ઘરની સફાઈ કરવી, નવા વાસણો અને કંદીલ ખરીદવા, અને માતા લક્ષ્મીના સ્વાગત માટે દરેક દરવાજા પર દીવા મૂકવા. બાળકો બપોરે કાગળના કંદીલ બનાવવામાં, રંગોળીના રંગોથી ડિઝાઈન શીખવામાં અને ભૂંસાયેલા હાથો પર હસવામાં સમય પસાર કરતા. સાંજે, પડોશમાં પહેલો ફુલઝર સળગાવવાની રેસ લાગતી અને સાપની ગોળીના ધુમાડાના કાળા કુંડાળા યુદ્ધના મેદાનની નિશાની બની રહેતા. આ તમામ મજાની વચ્ચે, ઘરો દીવાઓની હૂંફથી ઝગમગતા દરેક જ્યોત સંબંધ, માલિકી અને ક્યારેય ન ભૂલાય તેવી યાદોને વહન કરતી હતી.
હૃદયથી વણાયેલો ઉત્સવ
 આજે, ગુજરાત આધુનિક ફ્લેર સાથે દિવાળીની ઉજવણી કરે છે . તેલના દીવાઓની જગ્યાએ LED લાઇટ અને ઘરની મીઠાઈઓ સાથે ફૅન્સી ચોકલેટ્સ પણ હોય છે &ndash; છતાં જૂની યાદોની નોસ્ટાલ્જીયા અકબંધ છે. મઠિયાં કે ચોળાફળીનો દરેક એક ટુકડો આજે પણ આપણને બાળપણના રસોડા અને ખખડતા ડબ્બાઓ તરફ ખેંચી જાય છે, જે યાદ અપાવે છે કે તહેવારોની મજા યાદો અને એકતાના તેજમાં જ માણી શકાય છે.
આ દિવાળીએ રોશની ચારે તરફ ફેલાય ત્યારે, દરેક ગુજરાતી હૃદય પરંપરાના ધબકારા સાથે ધબકે છે &ndash; કરકરું, સ્વાદિષ્ટ અને હંમેશ માટે સુવર્ણ, જેમ કડાઈમાંથી તાજા કાઢેલા મઠિયાંનો પહેલો ઘાણ હોય છે.
&nbsp;

દિવાળીની સુવર્ણ યાદો અને શુભકામનાઓ

નવું વર્ષ  માત્ર તહેવાર નથી, પણ સ્વાદ, સ્મિત અને સંસ્કારનો સેતુ

October 20, 2025 | 14:27 IST