ગુજરાતના જૂનાગઢ જિલ્લાના પવિત્ર ગિરનાર પર્વત આસપાસની લીલી પરિક્રમા (Girnar Green Parikrama) દર વર્ષે કારતક મહિનામાં યોજાય છે, જે ભક્તોને પ્રકૃતિ અને ધર્મ સાથે જોડે છે. આ વર્ષે 1 નવેમ્બર, 2025 (કારતક સુદ એકાદશી)થી શરૂ થશે અને 5 નવેમ્બર, 2025 (કારતક પૂર્ણિમા) સુધી ચાલશે. આ 36 કિમી લાંબી જંગલી પગપાળા યાત્રા 5 દિવસ ચાલે છે, જેમાં ભવનાથના દામોદર કુંડમાં સ્નાનથી આરંભ થાય છે. લાખો ભક્તો આમાં ભાગ લે છે, અને તેનું ધાર્મિક મહત્વ 33 કોટિ દેવતાઓના આશીર્વાદથી જોડાયેલું છે. 2020-21માં કોરોનાના કારણે બંધ થયેલી આ પરિક્રમા 2022થી પુનઃશરૂ થઈ, અને આ વર્ષે તૈયારીઓ પુરજોશમાં ચાલી રહી છે.
2025ની તારીખ અને વિગતો: 4 દિવસની થશે પરિક્રમા ગુજરાતી કેલેન્ડર અને IMDના પંચાંગ મુજબ, પરિક્રમા કારતક સુદ એકાદશીથી પૂર્ણિમા સુધી યોજાય છે. આ વર્ષે કારતક સુદ ત્રયોદશી-ચતુર્દશી એક જ દિવસે આવવાથી પરિક્રમા 4 દિવસની થશે. 2 નવેમ્બરે ભવનાથ દામોદર કુંડમાં સ્નાનથી શરૂઆત, અને 5 નવેમ્બરે પૂર્ણિમા પર સમાપ્તિ. ગુજરાત પર્યટન વિભાગ અને જૂનાગઢ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશને માર્ગ પર પાણી, ભોજન અને વીજળીની વ્યવસ્થા કરી છે. વન વિભાગે પ્લાસ્ટિક-મુક્ત અને સ્વચ્છતા માટે NGOઓ સાથે સંકલન કર્યું, અને માર્ગ પર 10 લાખથી વધુ ભક્તોની અપેક્ષા છે।
પરિક્રમાનો રૂટ અને વસ્તુઓ: 36 કિમીની જંગલી યાત્રા પરિક્રમા ભવનાથ તળેટીના દુધેશ્વર મહાદેવ મંદિરથી શરૂ થાય છે, જે ગાઢ જંગલ અને પર્વતોમાંથી પસાર થાય છે. મુખ્ય સ્થળો: અંબામાતા, ગોરખનાથ, અઉગઢ, ગુરુ દત્તાત્રેય, કાલિકા પર્વત, ભરતૃચરી ગુફા, ભીમ કુંડ, શિવ કુંડ અને સોરઠ મહેલ. યાત્રાળુઓને કેસરીયા ધ્વજા લઈને જવાની અપીલ છે, અને માર્ગ પર અન્નક્ષેત્રો, પાણીની વ્યવસ્થા અને રોકાણ છે. વન વિભાગે માર્ગનું મેપિંગ કર્યું, અને ભક્તોને વરસાદ પછી તળાવો-નદીઓની સુંદરતા અનુભવવાનો મોકો છે।
ધાર્મિક મહત્વ: 33 કોટિ દેવતાઓનું આશીર્વાદ ગિરનારમાં 33 કોટિ દેવતાઓના વાસની માન્યતા છે, તેથી પરિક્રમા કરવાથી તમામની પૂજા થાય છે. સ્કંદ પુરાણના પ્રભાસ ખંડમાં જણાવાયું છે કે સત્યયુગમાં દેવી-દેવતાઓએ પરિક્રમા કરી, અને મહાભારત અનુસાર, કુરુક્ષેત્ર યુદ્ધ પછી પાંડવોએ આશીર્વાદ માટે કરી. શ્રી કૃષ્ણે પણ આ પરિક્રમા કરી હોવાની યાદ છે, જે ત્રેતાયુગથી ચાલે છે. મુગલ-મુસ્લિમ શાસનમાં રોકાયેલી આ પ્રથા 1864માં જૂનાગઢના દિવાન અનંતજી અમરચંદ વસાવડાએ પુનઃશરૂ કરી, જે આજની વાર્ષિક પરિક્રમાનું આધાર બની।
2025માં તૈયારીઓ: 10 લાખ ભક્તોની અપેક્ષા આ વર્ષે પરિક્રમા 4 દિવસની થશે, કારણ કે કારતક સુદ ત્રયોદશી-ચતુર્દશી એક દિવસે છે. ગુજરાત પર્યટન, જૂનાગઢ મ્યુનિસિપલ અને વન વિભાગે માર્ગ પર વીજળી, પાણી અને ભોજનની વ્યવસ્થા કરી છે. NGOઓ (મહેશગીરી બાપુની ટીમ) સ્વચ્છતા અને પ્લાસ્ટિક-મુક્ત માટે કામ કરી રહ્યા છે. લાખો ભક્તો, ખાસ કરીને ગુજરાત-રાજસ્થાન-મહારાષ્ટ્ર-મધ્યપ્રદેશથી આવશે।
પરિક્રમા બંધ રહેવાની શક્યતા: જોકે, વાતાવરણની પ્રતિકુળતાને લઈને નિ:શુલ્ક ચાલતા અન્નક્ષેત્રો અને ઉતારાઓએ વહીવટી તંત્રની સૂચના ન મળે યાં સુધી સામાન લઈ ને આવવું નહિ. કારણકે વરસાદ ના લીધે અંદર વાહન લઈ જવા શકય નથી. તથા સૂચના ન મળે ત્યાં સુધી કોઈએ પરિક્રમા માટે આવવું નહિ. જોકે, હિન્દુ સમાજની સનાતન પરંપરા હોવાથી સંપૂર્ણ બંધ ના રાખીને 100-200 લોકોને કોરોના કાળની જેમ પરંપરા સાચવવા માટે પરિક્રમા કરવા દેવા માટે અપીલ કરી છે.

ગિરનાર લીલી પરિક્રમા

36 કિમીની આ યાત્રાનું ધાર્મિક મહત્વ અને ઈતિહાસ જાણો

October 29, 2025 | 18:01 IST