<p data-start="282" data-end="677">ઇઝરાયેલે દોહામાં હમાસના નેતાઓને નિશાન બનાવ્યા બાદ ફરીથી એક વખત અરબ નેટો જેવી સંયુક્ત સેનાની વિચારણા ઊભી થઈ. ઇજિપ્તના રાષ્ટ્રપતિ અબ્દેલ ફતાહ અલ-સીસીએ અરબ દેશોની રક્ષા માટે એક સંયુક્ત સૈન્ય ગઠબંધનની માગ કરી. પરંતુ દોહા શિખર સંમેલનનું પરિણામ પણ અગાઉ જેવું જ રહ્યું&mdash;ઘોષણાઓ ઘણી, પણ કોઈ ઠોસ પગલા નહીં. આ નિષ્ફળતા માત્ર અરબ દેશોની આંતરિક હરીફાઈઓ જ નહીં, પણ બહારના તાકાતોના મોટા ખેલને પણ ઉજાગર કરે છે.</p>
<h3 data-start="679" data-end="721"><strong data-start="683" data-end="719">અરબ નેટો શા માટે જન્મ લેતું નથી?</strong></h3>
<p data-start="723" data-end="930">ઇજિપ્ત દાયકાઓથી સંયુક્ત અરબ સેનાનો સૌથી મોટો સમર્થક રહ્યું છે. 1950ની અરબ લીગ સંધિમાં સૌપ્રથમ વખત સમૂહિક સુરક્ષાનું સ્વપ્ન દોરાયું હતું&mdash;એક દેશ પર હુમલો બધા પર હુમલો ગણાશે. હકીકતમાં, તે કાગળ પર જ અટકી ગયું.</p>
<p data-start="932" data-end="1181">2015માં શર્મ અલ-શેખ શિખર સંમેલનમાં ઇજિપ્તે ફરીથી આ વિચાર રજૂ કર્યો હતો. કાગળ પર આ સેનામાં નેવી, એરફોર્સ, જમીની દળો તથા આતંકવાદ વિરોધી કમાન્ડોનો સમાવેશ થવો હતો. પરંતુ નેતૃત્વ, ફંડિંગ અને રાજકીય એજન્ડા પર મતભેદો સામે આવતા પ્રસ્તાવ ઠંડા બસ્તામાં ગયો.</p>
<p data-start="1183" data-end="1539">આ વખતે પણ દોહામાં એ જ બન્યું. સાઉદી અરેબિયા નેતૃત્વ માંગતું હતું, જ્યારે ઇજિપ્તે પોતાનું લશ્કરી અનુભવ બતાવ્યું. કતાર અને યુએઈએ પ્રસ્તાવ રોકી દીધો, કારણ કે તેઓને ઇજિપ્તના પ્રભુત્વનો ભય હતો. બીજી બાજુ, ઇરાન અને તુર્કીને બહાર રાખવાનો મુદ્દો પણ મોટો બન્યો. ખાડી દેશો માટે ઇરાન ખતરો છે, જ્યારે કતાર જેવા દેશો માટે તે જરૂરી તુલા. પરિણામે, કોઈ સહમતિ શક્ય ન બની.</p>
<h3 data-start="1541" data-end="1564"><strong data-start="1545" data-end="1562">અમેરિકાનો હાથ</strong></h3>
<p data-start="1566" data-end="1826">હકીકતમાં, અમેરિકા જ્યાં સુધી અરબ દુનિયાનું સુરક્ષા છત્રી રહી છે ત્યાં સુધી કોઈ સ્વતંત્ર અરબ નેટો ઉભું થવું મુશ્કેલ છે. વોશિંગ્ટનની લાંબા ગાળાની વ્યૂહરચના અરબ દેશોને અલગ રાખવાની રહી છે, જેથી તેઓ દ્વિપક્ષીય સંધિઓ પર આધાર રાખે અને કોઈ સામૂહિક ગઠબંધન ન ઉભું થાય.</p>
<p data-start="1828" data-end="2069">દોહા શિખર સંમેલનમાં અમેરિકી દબાણ ખુલ્લેઆમ જોવા મળ્યું. કતાર વોશિંગ્ટનના સંદેશા લઈને આવ્યું કે ઇઝરાયેલ સામે કોઈ ઠોસ ઠરાવ ન લેવો. પરિણામે, આખું નિવેદન માત્ર વાક્ય પ્રહાર સુધી જ સીમિત રહ્યું. ફરી એક વાર અરબ સુરક્ષા અમેરિકી વચનો પર આધારિત રહી.</p>
<p data-start="2071" data-end="2222">અમેરિકાનો ડર એ છે કે કોઈ સંયુક્ત અરબ સેનાથી ચીન અથવા રશિયા માટે દરવાજા ખૂલી શકે. વોશિંગ્ટન નથી ઇચ્છતું કે મધ્ય પૂર્વમાં બહુધ્રુવીય પરિસ્થિતિ ઉભી થાય.</p>
<h3 data-start="2224" data-end="2250"><strong data-start="2228" data-end="2248">ઇજિપ્તનું એકલતું</strong></h3>
<p data-start="2252" data-end="2588">ઇજિપ્ત માટે આ પરિસ્થિતિ તેનો ઘટતો પ્રભાવ દર્શાવે છે. ક્યારેક અરબ રાષ્ટ્રવાદનો નેતા ગણાતું ઇજિપ્ત આજે આર્થિક રીતે ખાડી દેશો અને પશ્ચિમી સહાય પર નિર્ભર છે. સિસીના પ્રસ્તાવ પાછળ માત્ર સુરક્ષા નહીં, પરંતુ નેતૃત્વ પુનઃસ્થાપિત કરવાનો પણ ઉદ્દેશ્ય હતો. પરંતુ દોહાના પરિણામે એ સાબિત થયું કે કેન્દ્ર હવે રિયાધ, અબુધાબી અને દોહા તરફ ખસી ગયું છે.</p>
<p data-start="2590" data-end="2763">સાથે સાથે, ઇઝરાયેલ દ્વારા ગાઝાથી પેલેસ્ટિનીઓને સિનાઈમાં ધકેલવાના સંકેતો ઇજિપ્ત માટે અસ્તિત્વનો ખતરો છે. સિસીએ પહેલીવાર જાહેરમાં ઇઝરાયેલને "શત્રુ" કહીને એ ચિંતા વ્યક્ત કરી.</p>
<h3 data-start="2765" data-end="2783"><strong data-start="2769" data-end="2781">નિષ્કર્ષ</strong></h3>
<p data-start="2785" data-end="3073">અરબ નેટો જેવી સંયુક્ત સેના બનાવવાની માંગ હંમેશા ઇઝરાયેલી હુમલા કે સંકટ બાદ ઊભી થાય છે. પરંતુ આંતરિક મતભેદો, ઇરાનનો મુદ્દો અને અમેરિકી છત્ર હેઠળની નિર્ભરતા હટે ત્યાં સુધી આ માત્ર મૃગજળ જ રહેશે. અરબ દેશો એકતા નહીં બતાવે ત્યાં સુધી મધ્ય પૂર્વ બહારની તાકાતો માટે શતરંજનું પાટિયું બની રહેશે.</p>

ઑપરેશન મેદાનમાં નેટોના ટેન્ક્સ

અરબ સંયુક્ત સેનાની યોજના દાયકાઓથી અટકી, આંતરિક સ્પર્ધા અને અમેરિકી દબાણ મોટું કારણ

September 24, 2025 | 19:47 IST