<h3 data-start="449" data-end="490">ભારત કેન્દ્રિત ચોખા બજાર વિશ્લેષણ</h3>
ભારતના ગ્રાહકો માટે 2026નું વર્ષ ચોખાના બજારમાં થોડી રાહત આપતું, પરંતુ અતિશય સસ્તું નહીં એવું ચિત્ર રજૂ કરે છે. છેલ્લા બે વર્ષમાં થયેલા રેકોર્ડ ઉત્પાદન, સરકાર પાસે રહેલા અભૂતપૂર્વ સ્ટોક, અને નિકાસ નીતિમાં આવેલા ફેરફારોને કારણે ચોખાના ભાવ પર નીચા રહેવા &nbsp;તરફી સ્પષ્ટ સંકેત છે.
વિશ્વ સ્તરે પણ ચોખાનું ઉત્પાદન ઇતિહાસમાં સૌથી ઊંચા સ્તરે છે. જો કે વપરાશ પણ વધ્યો છે, પરંતુ પુરવઠાનો વધારો વધુ હોવાથી બજારમાં સરપ્લસની સ્થિતિ છે. આ વધારામાં સૌથી મોટો ફાળો ભારતનો છે, જે આજે માત્ર સૌથી મોટો ઉત્પાદક નહીં, પરંતુ ભાવ નક્કી કરનાર દેશબની ગયો છે.
<h3 data-start="1057" data-end="1095">ભારતની ભૂમિકા કેમ મહત્વની બની?</h3>
2025&ndash;26 દરમિયાન ભારતમાં અંદાજે 151&ndash;152 મિલિયન ટન ચોખાનું ઉત્પાદન થવાનું છે. સાથે જ સરકાર પાસે 36&ndash;38 મિલિયન ટનથી વધુ ચોખાનો જથ્થો પહેલેથી જ ઉપલબ્ધ છે. આ જથ્થો જાહેર વિતરણ પ્રણાલી (PDS) માટે પૂરતો છે અને તેના ઉપરથી પણ વધારાનો છે.
આ પરિસ્થિતિમાં બજારમાં ચોખાની અછતની કોઈ શક્યતા નથી. ઉલટું, વધારાનો પુરવઠો ભાવ વધતા અટકાવતો મુખ્ય પરિબળ બની રહ્યો છે.
<h3 data-start="1460" data-end="1497">MSP અને સરકારી ખરીદીનો પ્રભાવ</h3>
સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત ધાન માટેનું ન્યૂનતમ આધાર ભાવ (MSP) ખેડૂતોને સુરક્ષા આપે છે. 2025&ndash;26 માટે:
<ul data-start="1601" data-end="1692">
<li data-start="1601" data-end="1645">
સાધું ધાન MSP: ₹2,369 પ્રતિ ક્વિન્ટલ
</li>
<li data-start="1646" data-end="1692">
ગ્રેડ-A ધાન MSP: ₹2,389 પ્રતિ ક્વિન્ટલ
</li>
</ul>
ઉત્પાદન ખર્ચની તુલનામાં MSP યોગ્ય હોવાથી ખેડૂતો વધુ ઉત્પાદન તરફ વળ્યા. પરિણામે સરકારી ખરીદી સતત વધી છે અને ચોખાનો જથ્થો બફર લેવલથી ઘણો ઉપર પહોંચી ગયો છે.
<h3 data-start="1853" data-end="1891">મિલર્સ, OMSS અને ભાવની મર્યાદા</h3>
ચોખા મિલર્સ માટે મુખ્ય પડકાર ઉપલબ્ધિ નહીં, પરંતુ ભાવની દિશા છે. સરકાર જ્યારે ઓપન માર્કેટ સેલ સ્કીમ (OMSS) હેઠળ ચોખા વેચે છે, ત્યારે તે બજાર માટે ભાવ સંકેત બની જાય છે.
OMSSના ભાવમાં ઘટાડાની આશંકા હોય ત્યારે ખાનગી ખરીદી અટકી જાય છે. પરિણામે હોલસેલ અને રિટેલ ભાવ ઉપર ચઢતા નથી, ખાસ કરીને નોન-બાસમતી ચોખામાં.
<h3 data-start="2211" data-end="2251">2026માં ગ્રાહક કેટલો ભાવ ચૂકવશે?</h3>
<h4 data-start="2253" data-end="2284">સાધા (નોન-બાસમતી) ચોખા</h4>
2026માં સામાન્ય ગ્રાહક માટે સાધા ચોખાના રિટેલ ભાવ અંદાજે:
<h3 data-start="2349" data-end="2389">₹3,800થી ₹4,500 પ્રતિ ક્વિન્ટલ</h3>
(અર્થાત્ ₹38થી ₹45 પ્રતિ કિલો)
આ ભાવ 2025ની સરખામણીમાં થોડા ઘટેલા અથવા સ્થિર રહી શકે છે. ભરપૂર પુરવઠો, સરકારી જથ્થો અને નિયંત્રિત નિકાસને કારણે મોટો ભાવ વધારો શક્ય નથી.
<h4 data-start="2573" data-end="2620">પ્રીમિયમ ચોખા: બાસમતી અને સુગંધિત જાતો</h4>
બાસમતી, જોહા, દુબ્રાજ અને બાંબૂ રાઈસ જેવી જાતો માટે ભાવ:
<h3 data-start="2680" data-end="2721">₹9,000થી ₹12,000 પ્રતિ ક્વિન્ટલ</h3>
(₹90થી ₹120 પ્રતિ કિલો)
આ વર્ગમાં ભાવમાં મોટો ઘટાડો થવાની શક્યતા ઓછી છે. નિકાસ માંગ, બ્રાન્ડિંગ અને ગુણવત્તાને કારણે આ ચોખા અન્ય જાતોથી અલગ રહે છે.
<h3 data-start="2876" data-end="2902">ગ્રાહક માટે સારાંશ</h3>
<ul data-start="2904" data-end="3075">
<li data-start="2904" data-end="2964">
રસોઈ બજેટ પર દબાણ ઘટશે, પરંતુ ક્રાંતિકારી ઘટાડો નહીં
</li>
<li data-start="2965" data-end="3000">
ચોખાની ઉપલબ્ધતા ભરપૂર રહેશે
</li>
<li data-start="3001" data-end="3038">
સંગ્રહ કરવાની કે અછતની ચિંતા નહીં
</li>
<li data-start="3039" data-end="3075">
પ્રીમિયમ ચોખા હજુ પણ મોંઘા જ રહેશે
</li>
</ul>
<h3 data-start="3077" data-end="3093">નિષ્કર્ષ</h3>
2026નું ચોખા બજાર ગ્રાહક હિતમાં સંતુલિત છે. ભારત પાસે ઉત્પાદન, જથ્થો અને નીતિ &ndash; ત્રણેય પર મજબૂત નિયંત્રણ છે. આથી ચોખાના ભાવ મર્યાદામાં રહેશે, અને સામાન્ય પરિવારોને સ્થિરતા અને થોડી રાહત મળશે.

ભારત ચોખાનું ઉત્પાદન અને ભાવ

રેકોર્ડ ઉત્પાદન અને ભરપૂર સ્ટોકથી ચોખાના ભાવ પર દબાણ

December 15, 2025 | 13:31 IST