સંસદના ચાલી રહેલાં ચોમાસુ સત્રમાં આજે(18 ડિસેમ્બર) લોકસભામાં 'વિકાસ ભારત રોજગાર અને આજીવિકા મિશન(ગ્રામીણ) બિલ- 2025 માટે ગેરંટી' રજૂ કરવામાં આવતા વિપક્ષે ભારે હોબાળો મચાવ્યો. વિપક્ષના સાંસદોએ ભારે હોબાળો મચાવી મહાત્મા ગાંધીનું અપમાન કરવાનો અને મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી અધિનિયમ (મનરેગા) ની જોગવાઈઓને નબળી પાડવાનો આરોપ લગાવ્યો. જ્યારે બિલની કોપીઓ પણ ફાડી હતી.

કેન્દ્રીય ગ્રામીણ વિકાસ મંત્રી શિવરાજસિંહ ચૌહાણે સરકારનો બચાવ કરતા કહ્યું, "મહાત્મા ગાંધીનું નામ 2009ની ચૂંટણીને ધ્યાનમાં રાખીને મનરેગા કાયદામાં ઉમેરવામાં આવ્યું હતું." લોકસભામાં બોલતા, તેમણે કહ્યું કે 2009 ની ચૂંટણીઓને ધ્યાનમાં રાખીને NREGA માં મહાત્મા ગાંધીનું નામ ઉમેરવામાં આવ્યું હતું.

તેમણે કોંગ્રેસ નેતા પ્રિયંકા ગાંધીની મોદી સરકાર દ્વારા મનસ્વી રીતે યોજનાઓના નામ બદલવાની ટીકાનો પણ જવાબ આપ્યો અને નહેરુ અને ગાંધીના નામ પર રાખવામાં આવેલા અનેક કલ્યાણકારી કાર્યક્રમોની યાદી આપી હતી.

વિપક્ષી સાંસદોએ બિલની નકલો ફાડી નાખી

વિપક્ષી સાંસદોએ ગૃહના વેલમાં હંગામો મચાવ્યો. ગ્રામીણ રોજગાર યોજનામાંથી મહાત્મા ગાંધીનું નામ દૂર કરવા બદલ સરકાર વિરુદ્ધ સૂત્રોચ્ચાર કરી બિલની નકલો ફાડી નાખી અને સ્પીકરની ખુરશી તરફ ફેંકી હતી.

આજે વહેલી સવારે તેઓએ બિલ પાછું ખેંચવાની માંગણી સાથે સંસદ સંકુલની અંદર વિરોધ કૂચ કરી હતી. કોંગ્રેસ પ્રમુખ મલ્લિકાર્જુન ખડગેએ આ કાયદાને ગાંધીનું અપમાન અને કામ કરવાના અધિકાર પર હુમલો ગણાવ્યો. જેણે ગ્રામીણ ભારતમાં સામાજિક-આર્થિક પરિવર્તન લાવ્યું હતું.

"જી રામ જી" બિલ કાયદેસર રીતે દરેક ગ્રામીણ ઘરને દર વર્ષે 125 દિવસની રોજગારીની ખાતરી આપે છે. જેના પુખ્ત સભ્યો કોઈપણ ખાસ કુશળતા વિના મેન્યુઅલ કામ માટે સ્વૈચ્છિક રીતે કામ કરે છે. નવા કાયદાના અમલીકરણના છ મહિનાની અંદર દરેક રાજ્યોએ તેની જોગવાઈઓ સાથે તેમની યોજનાઓને સંરેખિત કરવી આવશ્યક છે.

વિપક્ષની સાથે મળીને NDAના સાથી પક્ષોનો પણ વિરોધ

વિપક્ષ અને NDAના સાથી પક્ષ TDPએ પણ કેન્દ્ર સરકારના આ નિર્ણયની ટીકા કરી છે. ખાસ કરીને ભંડોળ મોડેલ અંગે TDPએ કહ્યું કે, તેનાથી રાજ્યો પર નાણાકીય બોજ વધશે. ભાજપે તેને જરૂરી સુધારો ગણાવ્યો છે. તેથી સરકાર પર બિલને સંસદીય સમિતિમાં મોકલવા અને તેના પર પુનર્વિચાર કરવા માટે દબાણ વધી ગયું છે. આ નિર્ણયને લઈને રાજકીય ઉથલપાથલ વધુ તીવ્ર બની છે. વિપક્ષની સાથે ભાજપના સાથી પક્ષ તેલુગુ દેશમ પાર્ટી (TDP) એ નવા પ્રસ્તાવ સામે ગંભીર વાંધો વ્યક્ત કર્યો છે.

માત્ર નામ જ નહીં, માળખું પણ બદલાશે

વિપક્ષ મુખ્યત્વે યોજનામાંથી મહાત્મા ગાંધીનું નામ દૂર કરવાના સરકારના નિર્ણય પર હુમલો કરી રહ્યો છે. કોંગ્રેસના સાંસદ મનીષ તિવારીએ પ્રશ્ન કર્યો કે મહાત્મા ગાંધીના છેલ્લા શબ્દો "હે રામ" કેમ હતા. તો તેમનું નામ કેમ દૂર કરવામાં આવ્યું? પ્રિયંકા ગાંધીથી લઈને TMC સાંસદ ડેરેક ઓ'બ્રાયન સુધીના ઘણા વિપક્ષી નેતાઓએ નિર્ણયની ટીકા કરી છે. પરંતુ વાસ્તવિક વિવાદ યોજનાના માળખા અને ભંડોળ પેટર્ન પર છે.

નવા બિલમાં શું બદલાવ આવશે?

નવા VB-G રામજી બિલમાં કેન્દ્ર અને રાજ્યો વચ્ચે 60:40 ભંડોળ વહેંચણીનો પ્રસ્તાવ છે. હાલમાં, મનરેગા ભંડોળનો 90% કેન્દ્ર દ્વારા અને 10% રાજ્યો દ્વારા પૂરો પાડવામાં આવે છે. પૂર્વોત્તર, પર્વતીય રાજ્યો અને જમ્મુ અને કાશ્મીર જેવા કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો માટે 90:10 નો ગુણોત્તર યથાવત રહેશે. કાર્યકારી દિવસોની સંખ્યા 100 થી વધારીને 125 દિવસ કરવાનો પ્રસ્તાવ મૂકવામાં આવ્યો છે. તેના પરિણામે રાજ્યો માટે એક નિશ્ચિત બજેટ પણ બનશે. જ્યારે હાલમાં આ યોજના માંગ આધારિત છે અને જરૂરિયાતના આધારે કામ પૂરું પાડવામાં આવે છે. નવી સિસ્ટમ હેઠળ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા સૂચિત વિસ્તારોમાં જ કામ ઉપલબ્ધ થશે. ખેતીની ટોચની મોસમ દરમિયાન યોજનાને બે મહિના માટે સ્થગિત કરવાની પણ જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.

રાજ્યો પર બોજ વધશે?

સૌથી મોટો વાંધો એ છે કે નવા બિલથી રાજ્યો પર નાણાકીય બોજ વધશે. મફત યોજનાઓ અને ચૂંટણી વચનોને કારણે ઘણા રાજ્યો પહેલાથી જ નાણાકીય દબાણ હેઠળ છે. તેના કારણે NDA નો મુખ્ય સાથી પક્ષ TDP પણ ખુલ્લેઆમ વિરોધ કર્યો છે. આંધ્રપ્રદેશના મુખ્યમંત્રી ચંદ્રાબાબુ નાયડુની પાર્ટીએ ચેતવણી આપી છે કે આ ભંડોળ મોડેલ રાજ્યના નાણાકીય માટે હાનિકારક રહેશે. TDPના એક વરિષ્ઠ મંત્રીએ કહ્યું કે આ ફેરફાર ગ્રામીણ રોજગાર યોજનાને સામાન્ય કેન્દ્રીય યોજના જેવી બનાવશે. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, ટીડીપી ઇચ્છે છે કે બિલને સંસદીય સ્થાયી સમિતિ સમક્ષ મોકલવામાં આવે જેથી તેની વિગતવાર ચર્ચા થઈ શકે.

ભાજપનો બચાવ, વિપક્ષનો હુમલો

ભાજપે આરોપોને ફગાવી દઈ કહ્યું છે કે રોજગાર ગેરંટી નબળી નથી પડી રહી. તેને અપગ્રેડ કરવામાં આવી રહી છે. પાર્ટીનું કહેવું છે કે મનરેગામાં ઘણી માળખાકીય ખામીઓ છે અને નવો કાયદો "જરૂરી સુધારો" છે. દરમિયાન, સીપીઆઈ(એમ)ના મહાસચિવ એમએ બેબીએ આરોપ લગાવ્યો કે કેન્દ્ર સરકાર હવે ભંડોળ રોકીને, રાજ્યો પર જવાબદારી નાખીને વિપક્ષ શાસિત રાજ્યો પર દબાણ લાવી શકે છે.

December 18, 2025 | 20:12 IST