ચૂંટણી આયોગ (EC)ને સુપ્રીમ કોર્ટે સોમવારે (15 સપ્ટેમ્બર 2025) કડક ચેતવણી આપી છે. વિશેષ ગહન સમીક્ષા (SIR) પ્રક્રિયા પર સવાલ ઉઠાવતા કોર્ટે કહ્યું, "જો એક પણ ગરબડ મળશે તો અમે આખી પ્રક્રિયા રદ કરી દઈશું." આ ટિપ્પણી SIR હેઠળ ચૂંટણી ડેટાની તપાસ અને પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત કરવાના સંદર્ભમાં આવી છે. ચીફ જસ્ટિસ ડી.વાય. ચંદ્રચૂડની બેન્ચે ECને આદેશ આપ્યો કે SIR પ્રક્રિયામાં કોઈ પણ પ્રકારની ગેરરીતિ ન થવી જોઈએ, નહીં તો આખી તપાસને અમાન્ય જાહેર કરવામાં આવશે. આ મામલો ચૂંટણી સુધારણાઓ અને ડેટા ગોપનીયતા સાથે જોડાયેલો છે, જ્યાં વિપક્ષે SIRને "ચૂંટણીમાં હેરફેરનું હથિયાર" ગણાવ્યું હતું.
&nbsp;SIR પ્રક્રિયા શું છે?
 વિશેષ ગહન સમીક્ષા (Special Intensive Revision - SIR) એ ચૂંટણી આયોગની એક પહેલ છે, જે મતદાર યાદીને અપડેટ અને સ્વચ્છ બનાવવા માટે શરૂ કરવામાં આવી છે. આ હેઠળ ચૂંટણી રોલમાં ડુપ્લિકેટ એન્ટ્રીઝ, મૃત મતદારો કે નકલી નામોની ઓળખ કરવામાં આવે છે. ECએ જૂન 2025માં SIRને આખા દેશમાં લાગુ કરવાની જાહેરાત કરી હતી, પરંતુ ઘણા રાજ્યોમાં આ પ્રક્રિયા પર સવાલ ઉઠ્યા. વિપક્ષી પક્ષોએ આરોપ લગાવ્યો કે SIRના માધ્યમથી સત્તાધારી પક્ષની તરફેણમાં મતદાર યાદીમાં ચેડછાડ કરવામાં આવી રહી છે, ખાસ કરીને આગામી વિધાનસભા ચૂંટણીઓ પહેલાં.
સુપ્રીમ કોર્ટમાં દાખલ કરાયેલી અરજીઓમાં જણાવાયું કે SIRમાં ગોપનીયતાનું ઉલ્લંઘન થઈ રહ્યું છે અને EC પારદર્શક રીતે કામ નથી કરી રહ્યું. અરજદારોએ માંગ કરી કે SIRને સ્થગિત કરવામાં આવે અથવા તેની દેખરેખ કોર્ટ કરે. સુનાવણી દરમિયાન CJI ચંદ્રચૂડે ECના વકીલને કડક લહેમાં કહ્યું, "અમે આ પ્રક્રિયાની દરેક બારીકી પર નજર રાખીશું. એક પણ ગરબડ કે ગેરરીતિ મળશે તો અમે બિન્દાસ આખી SIR પ્રક્રિયા રદ કરી દઈશું. ECએ એ સુનિશ્ચિત કરવું પડશે કે આ લોકશાહીની મજબૂતી માટે હોય, નહીં કે નબળાઈ માટે."
કોર્ટના મુખ્ય આદેશ
 - પારદર્શિતા સુનિશ્ચિત: ECને SIR ડેટાને જાહેર કરવા અને તમામ પક્ષોને વાંધો નોંધાવવાની તક આપવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો. - સમયમર્યાદા: SIR પ્રક્રિયાને 31 ઓક્ટોબર 2025 સુધી પૂર્ણ કરવાનો આદેશ, પરંતુ કોઈપણ અસ્પષ્ટતા પર તાત્કાલિક રિપોર્ટ કોર્ટને સોંપવાનું કહેવાયું. - નિરીક્ષણ સમિતિ: કોર્ટે સ્વતંત્ર સમિતિ રચવાનું સૂચન આપ્યું, જેમાં વિપક્ષના પ્રતિનિધિઓ પણ સામેલ હોય. - ડેટા સુરક્ષા: SIRમાં વપરાતા ડેટાની ગોપનીયતા જાળવવા પર ભાર, જેથી ગેરરીતિ ન થાય.
ECના પ્રતિનિધિએ કોર્ટને ખાતરી આપી કે SIRથી નકલી મતદારો દૂર કરવાથી ચૂંટણીઓ નિષ્પક્ષ બનશે, પરંતુ કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે પ્રક્રિયામાં કોઈ રાજકીય હસ્તક્ષેપ સહન નહીં કરવામાં આવે.
રાજકીય પ્રતિક્રિયાઓ વિપક્ષી નેતા રાહુલ ગાંધીએ ટ્વીટ કરીને કહ્યું, "સુપ્રીમ કોર્ટનો આ નિર્ણય લોકશાહીની રક્ષાનો સંકેત છે. ECએ હવે પારદર્શિતા દેખાડવી પડશે." જ્યારે BJP પ્રવક્તાએ આને "ચૂંટણી સુધારણાનું સ્વાગતયોગ્ય પગલું" ગણાવ્યું. આ મામલો મહારાષ્ટ્ર, ઝારખંડ અને દિલ્હી જેવા રાજ્યોની આગામી ચૂંટણીઓને અસર કરી શકે છે, જ્યાં SIR પર વિવાદ ચાલી રહ્યો છે.
સુપ્રીમ કોર્ટે આગલી સુનાવણી 20 સપ્ટેમ્બરે નક્કી કરી છે, જ્યાં ECએ SIRની પ્રગતિ રિપોર્ટ રજૂ કરવાનો રહેશે. આ નિર્ણય ચૂંટણી પ્રક્રિયાની અખંડિતતાને મજબૂત કરવાની દિશામાં મહત્વનું પગલું છે.

SIR મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટની ECને ફટકાર

એક પણ ગરબડ મળી તો સમગ્ર પ્રક્રિયા રદ કરીશું

September 15, 2025 | 23:41 IST