જ્યારે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ વાટાઘાટના મેજ પર બેસે છે, ત્યારે તેના સાથીદારો અને વિરોધીઓ આગોતરા અંદાજ લગાવી શકતા નથી. અમેરિકા-રશિયા અલાસ્કા સમિટ પણ એમાં અપવાદ નહોતી. મહિનાોથી ટ્રમ્પ ટેરિફને હથિયાર તરીકે વાપરી રહ્યા હતા&mdash;મિત્ર હોય કે દુશ્મન, કોઈને છોડ્યા વગર. પણ આ વખતની કસોટી બદલનાર પરિબળ હતું ભારતનું વૈશ્વિક તેલ બજારમાં સ્થાન.
અમેરિકા, સાઉદી અરેબિયા અને તુર્કીના મધ્યસ્થ ઉપસ્થિતિમાં ચાર રાઉન્ડની વાતચીત છતાં મોસ્કોએ યુક્રેન યુદ્ધવિરામ માટે નમણું નહિ.કઠોર ટેરિફ્સ વચ્ચે પણ વ્લાદિમિર પુતિન અડગ રહ્યા. પરંતુ જ્યારે ટ્રમ્પની વ્યૂહરચના ભારત &ndash; રશિયાનો બીજો મોટો તેલ ખરીદદારો &ndash; તરફ વળી, ત્યારે ક્રેમલિન નરમાયું.
અલાસ્કા બેઠક પહેલાં ટ્રમ્પે અમેરિકન મીડિયા સાથે વાત કરતાં દાવો કર્યો કે &ldquo;રશિયાએ એક ક્લાયન્ટ ગુમાવ્યો &ndash; ભારત.&rdquo; તેમના સંકેત મુજબ ન્યૂ દિલ્હી દબાણ હેઠળ મોસ્કોથી તેલની ખરીદી ઘટાડવા તૈયાર થયું હતું. કલાકો પછી, પુતિન સાથે ત્રણ કલાકની બેઠક બાદ ટ્રમ્પે મિજાજ બદલ્યો: ભારત પર ટેરિફ બે થી ત્રણ અઠવાડિયા માટે મુલતવી રહી શકે છે. આ વિરામ સ્પષ્ટ સંકેત આપે છે કે ટ્રમ્પ આવતા દિવસોમાં રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધવિરામ કરારની આશા રાખે છે.
ભારત માટે આ ક્ષણ અત્યંત સૂક્ષ્મ પણ વ્યૂહાત્મક છે. રશિયાથી ડિસ્કાઉન્ટ પર મળતું તેલ ન્યૂ દિલ્હીએ ઊર્જા ભાવ સ્થિર રાખવામાં મદદરૂપ થયું છે, જ્યારે તે જ નાણાં મોસ્કો માટે યુદ્ધ દરમિયાન ખર્ચ ચલાવવા લાઇફલાઇન બની રહ્યા છે. એટલે ભારત રશિયાના માટે અનિવાર્ય છે, અને વોશિંગ્ટન માટે દબાણનું મહત્વપૂર્ણ સાધન.
આ આંકડાઓ પણ ઘણું કહે છે. ભારત-અમેરિકા વાર્ષિક વેપાર, જે 2023માં 200 અબજ ડોલર પાર કરી ગયો હતો, તેને 2030 સુધી 500 અબજ ડોલર સુધી પહોંચાડવાનો લક્ષ્ય છે. આ પરિપ્રેક્ષ્યમાં, ભારતીય માલ પર લાગેલા 50 ટકા સુધીના ટેરિફ્સે સંબંધોમાં તણાવ પેદા કર્યો હતો. મોદીની સરકારે ટ્રમ્પના ભારતની અર્થવ્યવસ્થાને &ldquo;મૃત&rdquo; ગણાવવાના દાવાને નકારી કાઢ્યો અને પગલાંને &ldquo;અન્યાયી અને અયોગ્ય&rdquo; ગણાવ્યા. પરંતુ અલાસ્કા સમિટે ફરી સંતુલન સ્થાપિત કરવાની તક ઉભી કરી છે.
રાજકીય ફાયદા બંને નેતાઓ માટે દેખાય છે. ટ્રમ્પ દાવો કરી શકે છે કે તેણે ગોળી ચલાવ્યા વિના પુતિનને ટેબલ પર લાવ્યો, જ્યારે મોદી કહી શકે છે કે તેણે રાષ્ટ્રીય હિત બચાવ્યું અને કઠોર સજા ટાળી. પોતાના-પોતાના દેશોમાં બંનેને આથી રાજકીય ફાયદો મળશે.
આખરે, ટ્રમ્પની ટેરિફ ડિપ્લોમસી આર્થિક મુદ્દા કરતાં વધુ લિવરેજ વિષે છે. સંદેશો સ્પષ્ટ છે: અમેરિકન શક્તિ ફક્ત સૈન્ય નથી, પણ વ્યાપારિક, વ્યવહારીક અને સહયોગીઓના નિર્ણયો સાથે ઊંડે જોડાયેલી છે. અને આ સમયે ભારત આ રમતના કેન્દ્રમાં છે&mdash;એક એવો ગ્રાહક જે રશિયા ગુમાવી શકતો નથી અને એક એવો ભાગીદાર જે અમેરિકા માટે અવગણ્ય નથી.

રશિયન પ્રમુખ વ્લાડિમીર પુતિન સાથે અમેરિકન પ્રમુખ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ

રશિયાના તેલ વેપારમાં ભારત બન્યું કેન્દ્રબિન્દુ, ટ્રમ્પે મોસ્કોને નમાવ્યું

August 16, 2025 | 17:55 IST