આજે વર્લ્ડ અલ્ઝાઇમર ડે નિમિત્તે ન્યુરોલોજીસ્ટ અને મનોચિકિત્સકોએ ટેક્નોલોજીના વધુ પડતા ઉપયોગ અંગે ગંભીર ચેતવણી આપી છે. અલ્ઝાઇમર, જે ડિમેન્શિયાનું પ્રમુખ કારણ છે, એક એવી ન્યુરોલોજીકલ સ્થિતિ છે જે યાદશક્તિ, નિર્ણય લેવાની ક્ષમતા અને રોજિંદા જીવનની પ્રવૃત્તિઓને અસર કરે છે. નિષ્ણાતોના મતે, સ્માર્ટફોન, સોશિયલ મીડિયા અને ડિજિટલ ઉપકરણો પર વધુ પડતો સમય વિતાવવાથી મગજની કોગ્નિટિવ ક્ષમતા નબળી પડી શકે છે, જે યુવાનોમાં પણ અલ્ઝાઇમર જેવા રોગોનું જોખમ વધારે છે.
<h2 dir="ltr">અલ્ઝાઇમર અને ડિમેન્શિયા શું છે?</h2>
અલ્ઝાઇમર એક પ્રગતીશીલ રોગ છે જે મગજના ન્યુરોન્સને નુકસાન પહોંચાડે છે, જેના કારણે વ્યક્તિની યાદશક્તિ, વિચારવાની ક્ષમતા અને વર્તનમાં ફેરફાર થાય છે. ડિમેન્શિયા એ એક વ્યાપક શબ્દ છે, જે મગજની વિવિધ બીમારીઓને આવરે છે, જેમાં અલ્ઝાઇમર સૌથી સામાન્ય છે. ડો. પ્રકાશ શાહ, અમદાવાદના જાણીતા ન્યુરોલોજીસ્ટ, જણાવે છે, "ડિમેન્શિયા વૃદ્ધાવસ્થાનો સામાન્ય ભાગ નથી. જો સમયસર ધ્યાન આપવામાં આવે તો તેનું જોખમ ઘટાડી શકાય છે."
<h2 dir="ltr">ટેક્નોલોજીનું જોખમ</h2>
ડોક્ટરોનું કહેવું છે કે સ્માર્ટફોન અને ડિજિટલ સ્ક્રીન પર વધુ સમય વિતાવવાથી મગજની કોગ્નિટિવ ક્ષમતાઓ પર નકારાત્મક અસર પડે છે. વધુ પડતો સ્ક્રીન ટાઇમ ઊંઘની ગુણવત્તા ઘટાડે છે, તણાવ વધારે છે અને મગજની યાદશક્તિ સંબંધિત પ્રક્રિયાઓને નબળી કરે છે. ડો. નીતા પટેલ, મનોચિકિત્સક, જણાવે છે, "યુવાનોમાં સોશિયલ મીડિયા અને ગેમિંગની લત મગજના હિપ્પોકેમ્પસને અસર કરે છે, જે યાદશક્તિ અને શીખવાની પ્રક્રિયા માટે જવાબદાર છે."
<h2 dir="ltr">અલ્ઝાઇમરનું જોખમ ઘટાડવાના ઉપાય</h2>
નિષ્ણાતો અલ્ઝાઇમર અને ડિમેન્શિયાના જોખમને ઘટાડવા માટે નીચેની ટિપ્સ આપે છે:
<ul class="tight" dir="ltr" data-tight="true">
<li>
સ્ક્રીન ટાઇમ ઘટાડો: દિવસમાં 2-3 કલાકથી વધુ સ્ક્રીન ટાઇમ ટાળો.
</li>
<li>
મગજની કસરત: ક્રોસવર્ડ, પઝલ, ચેસ અને વાંચન જેવી પ્રવૃત્તિઓ મગજને સક્રિય રાખે છે.
</li>
<li>
નિયમિત વ્યાયામ: દરરોજ 30 મિનિટની શારીરિક પ્રવૃત્તિ મગજના સ્વાસ્થ્યને વધારે છે.
</li>
<li>
સ્વસ્થ આહાર: ઓમેગા-3 ફેટી એસિડ, ફળો અને લીલા શાકભાજીથી ભરપૂર આહાર લો.
</li>
<li>
ઊંઘનું ધ્યાન: દરરોજ 7-8 કલાકની ગુણવત્તાયુક્ત ઊંઘ લો.
</li>
<li>
માનસિક સ્વાસ્થ્ય: ધ્યાન, યોગ અને તણાવ ઘટાડવાની પ્રવૃત્તિઓ અપનાવો.
</li>
</ul>
<h2 dir="ltr">વૈશ્વિક પરિપ્રેક્ષ્ય</h2>
વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠન (WHO)ના જણાવ્યા અનુસાર, વિશ્વભરમાં 5.5 કરોડથી વધુ લોકો ડિમેન્શિયાથી પીડાય છે, જેમાંથી 60-70% કેસ અલ્ઝાઇમરના છે. ભારતમાં, વૃદ્ધ વસ્તીના વધારા સાથે આ સંખ્યા 2030 સુધીમાં બમણી થવાની શક્યતા છે. ડોક્ટરોનું કહેવું છે કે જાગૃતિ અને સમયસર નિદાનથી આ રોગની અસરને ઘટાડી શકાય છે.
<h2 dir="ltr">જાગૃતિ અભિયાન</h2>
વર્લ્ડ અલ્ઝાઇમર ડે 2025ની થીમ "અલ્ઝાઇમરને જાણો, જોખમ ઘટાડો" પર આધારિત છે. ભારતમાં અનેક NGO અને આરોગ્ય સંસ્થાઓ જાગૃતિ કાર્યક્રમો, ફ્રી નિદાન શિબિરો અને વેબિનારનું આયોજન કરી રહી છે. અમદાવાદની એક હોસ્પિટલે 21 સપ્ટેમ્બરે ફ્રી મેમરી સ્ક્રીનિંગ કેમ્પનું આયોજન કર્યું છે, જેમાં 50 વર્ષથી વધુ ઉંમરના લોકો માટે નિદાન સેવાઓ ઉપલબ્ધ છે.
<h2 dir="ltr">શું કરવું?</h2>
<ul class="tight" dir="ltr" data-tight="true">
<li>
સમયસર નિદાન: યાદશક્તિમાં સમસ્યા અથવા વર્તનમાં ફેરફાર દેખાય તો ન્યુરોલોજીસ્ટની સલાહ લો.
</li>
<li>
પરિવારનું સમર્થન: અલ્ઝાઇમરથી પીડાતા વ્યક્તિઓને પરિવારના સમર્થનની જરૂર હોય છે.
</li>
<li>
જાગૃતિ: સ્થાનિક જાગૃતિ કાર્યક્રમોમાં ભાગ લો અને માહિતી ફેલાવો.
</li>
</ul>
અલ્ઝાઇમર અને ડિમેન્શિયા વિશે વધુ જાણકારી મેળવવા માટે, WHO અથવા સ્થાનિક આરોગ્ય સંસ્થાઓની વેબસાઇટની મુલાકાત લો અથવા નજીકના ન્યુરોલોજીસ્ટનો સંપર્ક કરો.

વર્લ્ડ અલ્ઝાઇમર ડે 2025

ટેક્નોલોજીની અતિ નિર્ભરતા મગજના સ્વાસ્થ્ય માટે ખતરનાક

September 21, 2025 | 17:28 IST