બાંગ્લાદેશના આંતરરાષ્ટ્રીય ગુના ટ્રિબ્યુનલે ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન શેખ હસીનાને માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓમાં દોષિત ઠેરવ્યા છે. ટ્રિબ્યુનલે તેમને મૃત્યુદંડની સજા ફટકારી છે.

આંતરરાષ્ટ્રીય ગુના ટ્રિબ્યુનલે (ICT) ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન શેખ હસીનાને માનવતા વિરુદ્ધના ગંભીર ગુનાઓમાં દોષિત ઠેરવ્યા છે. આ કેસમાં ત્રણ ન્યાયાધીશોના ટ્રિબ્યુનલે શેખ હસીનાને મૃત્યુદંડની સજા ફટકારી છે. ન્યાયાધીશ ગુલામ મુર્તઝાની આગેવાની હેઠળના ત્રણ ન્યાયાધીશોના ટ્રિબ્યુનલે 400 પાનાના છ ભાગમાં પોતાનો ચુકાદો આપ્યો હતો.

ન્યાયાધીશ મુર્તઝાની આગેવાની હેઠળના ટ્રિબ્યુનલમાં ન્યાયાધીશ મોહમ્મદ શફીઉલ આલમ મહમૂદ અને મોહમ્મદ મોહિતુલ હક ઇનામ ચૌધરીનો પણ સમાવેશ થાય છે. ટ્રિબ્યુનલે જણાવ્યું હતું કે તેણે માનવાધિકાર સંગઠનો અને અન્ય સંગઠનોના અસંખ્ય અહેવાલો પર વિચાર કર્યો છે. તેણે અત્યાચારોની પણ વિગતવાર માહિતી આપી છે. શેખ હસીનાએ માનવતા વિરુદ્ધના ગુનાઓ કર્યા છે.

ટ્રિબ્યુનલે તેના ચુકાદામાં એમ પણ જણાવ્યું હતું કે મોટી સંખ્યામાં વિરોધીઓ માર્યા ગયા હતા. શેખ હસીનાએ શાંતિપૂર્ણ રીતે વિરોધ કરી રહેલા વિદ્યાર્થીઓ પર હેલિકોપ્ટર બોમ્બમારાનો આદેશ આપ્યો હતો. ટ્રિબ્યુનલે એમ પણ જણાવ્યું હતું કે આવામી લીગના કાર્યકરો કથિત રીતે રસ્તાઓ પર ઉતરી આવ્યા હતા અને પક્ષના નેતૃત્વની સંપૂર્ણ જાણકારી સાથે પૂર્વયોજિત હુમલાઓ કર્યા હતા.

હિંસામાં આવામી લીગના ટોચના નેતૃત્વની ભૂમિકા સ્થાપિત કરવા માટે શેખ હસીના અને તેમના મંત્રી હસનુલ હક ઇનુ વચ્ચેની ઘણી ફોન વાતચીત ટ્રિબ્યુનલ સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવી રહી છે. શેખ હસીનાએ વિદ્યાર્થીઓના વિરોધ પ્રદર્શનોને આતંકવાદી કૃત્યો તરીકે કેવી રીતે દર્શાવવાનો પ્રયાસ કર્યો તે પ્રકાશિત કરવામાં આવી રહ્યું છે.

ટ્રિબ્યુનલે તારણ કાઢ્યું હતું કે મોટાભાગના મૃત્યુ ઘાતક ધાતુના ગોળીઓથી ભરેલી લશ્કરી બંદૂકોમાંથી છોડવામાં આવેલી ગોળીઓથી થયા હતા, જે સામાન્ય રીતે બાંગ્લાદેશી સુરક્ષા દળો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા એક પ્રકારનો અસ્ત્ર છે. શેખ હસીનાની સરકાર હેઠળ, સેના, પોલીસ અને RAB એ ન્યાયિક હત્યાઓ કરી હતી. શેખ હસીના અને અન્ય આરોપીઓએ સંયુક્ત રીતે કાવતરું ઘડ્યું હતું.

ટ્રિબ્યુનલે એમ પણ કહ્યું હતું કે શેખ હસીના સાથે, ભૂતપૂર્વ ગૃહ પ્રધાન અસદુઝમાન ખાન કમાલ અને ભૂતપૂર્વ પોલીસ મહાનિરીક્ષક ચૌધરી અબ્દુલ્લા અલ મામુન પણ આ કેસમાં આરોપી છે. ટ્રિબ્યુનલે તારણ કાઢ્યું હતું કે ત્રણેય લોકોએ મળીને માનવતા વિરુદ્ધ ગુના કર્યા હતા. રાજકીય નેતૃત્વના સીધા આદેશોથી વિરોધીઓ અને અન્ય નાગરિકો સામે ગંભીર માનવાધિકાર ઉલ્લંઘન થયા હતા.

ટ્રિબ્યુનલના જણાવ્યા મુજબ, આશરે ૧,૪૦૦ લોકો માર્યા ગયા હતા અને ૧૧,૦૦૦ થી વધુ લોકોની અટકાયત કરવામાં આવી હતી અને ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. ટ્રિબ્યુનલ શેખ હસીના વિરુદ્ધ પુરાવાઓની પણ વિગતો આપી રહ્યું છે. ચુકાદા પહેલા સમગ્ર કેસની સમીક્ષા અને રેકોર્ડિંગ કરવામાં આવી રહી છે. તેથી, પ્રક્રિયા લાંબી હોઈ શકે છે અને ચુકાદો આવવામાં સમય લાગી શકે છે. આ ટ્રિબ્યુનલ ફક્ત નામનું આંતરરાષ્ટ્રીય છે; તેની કોઈ આંતરરાષ્ટ્રીય સત્તા કે ઓળખ નથી.

રાજધાની ઢાકામાં પોલીસને હિંસક વિરોધ પ્રદર્શનની સ્થિતિમાં વિરોધીઓને ગોળી મારવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો છે. ચુકાદા પહેલા તેમના સમર્થકોને મોકલવામાં આવેલા એક વીડિયો સંદેશમાં, શેખ હસીનાએ તેમના પરના આરોપોને ખોટા ગણાવ્યા અને કહ્યું કે ચુકાદો આવવા દો, મને કોઈ વાંધો નથી.

ત્રણ આરોપીઓ ક્યાં છે?

શેખ હસીના ઉપરાંત આ કેસમાં અન્ય બે આરોપીઓ ભૂતપૂર્વ ગૃહમંત્રી અસદુઝમાન ખાન અને ભૂતપૂર્વ આઈજીપી ચૌધરી અબ્દુલ્લા અલ-મામુન છે. ત્રણ આરોપીઓમાંથી શેખ હસીના અને અસદુઝમાન ફરાર છે. બંને હાલમાં ભારતમાં રહે છે. ત્રીજો આરોપી ચૌધરી અબ્દુલ્લા અલ-મામુન સાક્ષી બની ગયો છે.

શેખ હસીના અને તેમના સહયોગીઓ સામે 5 આરોપ

આરોપ નંબર 1: આરોપીઓ પર હત્યા, હત્યાનો પ્રયાસ અને ત્રાસ આપવાના આરોપો છે. ચાર્જશીટમાં આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે કે હસીનાએ પોલીસ અને અવામી લીગના સભ્યો સહિત સશસ્ત્ર માણસોને નાગરિકો પર હુમલો કરવા માટે ઉશ્કેર્યા હતા. તેણે તેને પ્રોત્સાહન આપ્યું અને હિંસા રોકવામાં નિષ્ફળ રહ્યા.

આરોપ નંબર 2: હસીનાએ પ્રદર્શનકારીઓને દબાવવા માટે ઘાતક શસ્ત્રો, હેલિકોપ્ટર અને ડ્રોનનો ઉપયોગ કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો.

આરોપ નંબર 3: 16 જુલાઈના રોજ બેગમ રોકેયા યુનિવર્સિટીના વિદ્યાર્થી અબુ સૈયદની હત્યા સાથે સંબંધિત છે. જણાવાયું છે કે હસીના અને અન્ય લોકોએ હત્યાનો આદેશ આપ્યો, કાવતરું ઘડ્યું અને તેમાં ભાગ લીધો.

આરોપ નંબર 4: 5 ઓગસ્ટના રોજ, ઢાકાના ચાંખરપુલમાં 6 નિઃશસ્ત્ર પ્રદર્શનકારીઓની હત્યા કરવામાં આવી હતી. તેમાં એવો પણ આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે કે આ હત્યાઓ સીધા હસીના દ્વારા આદેશિત, ઉશ્કેરાયેલી, સહાયિત અને કાવતરાને કારણે થઈ હતી.

આરોપ નંબર 5: આ આરોપમાં પાંચ વિરોધીઓને ગોળી મારીને મારી નાખવાનો અને એકને ઘાયલ કરવાનો આરોપ છે. તેમાં આરોપ છે કે તે પાંચ પીડિતોના મૃતદેહ સળગાવી દેવામાં આવ્યા હતા, અને એકને જીવતો સળગાવી દેવામાં આવ્યો હતો.

અનામત વિરુદ્ધના આંદોલને બળવો કર્યો હતો

ગયા વર્ષે બાંગ્લાદેશમાં વિદ્યાર્થીઓના નેતૃત્વ હેઠળ મોટા પાયે વિરોધ પ્રદર્શનો થયા હતા. 5 ઓગસ્ટ, 2024 ના રોજ એક ટોળાએ તત્કાલિન વડાપ્રધાન શેખ હસીનાના નિવાસસ્થાન પર હુમલો કર્યો. ટોળાના આગમન પહેલાં હસીના બાંગ્લાદેશ ભાગી ભારત આવી ગયા હતા. ત્યારથી તે ભારતમાં છે.

તેની સાથે બાંગ્લાદેશમાં 20 વર્ષ જૂની અવામી લીગ સરકાર પડી ભાંગી હતી. ત્યારબાદ મુખ્ય સલાહકાર મુહમ્મદ યુનુસના નેતૃત્વમાં એક વચગાળાની સરકારની સ્થાપના કરવામાં આવી. દેશભરના વિદ્યાર્થીઓ ક્વોટા સિસ્ટમને લઈને હસીના વિરુદ્ધ વિરોધ પ્રદર્શન કરી રહ્યા હતા.

5 જૂન, 2024 ના રોજ બાંગ્લાદેશ હાઈકોર્ટે 30 ટકા નોકરી ક્વોટા સિસ્ટમ લાગુ કરી અનામત સ્વતંત્રતા સેનાનીઓના પરિવારોને આપવામાં આવી હતી. જોકે, હસીના સરકારે પાછળથી આ અનામત નાબૂદ કરી. આ પછી, વિદ્યાર્થીઓએ વિરોધ કરવાનું શરૂ કર્યું અને તેમના રાજીનામાની માંગણી કરી.

November 17, 2025 | 20:30 IST