ભારતના 7 નવા કુદરતી સ્થળો યુનેસ્કોની સંભવિત વર્લ્ડ હેરિટેજ યાદીમાં સામેલ: ડેક્કન ટ્રેપ અને મહાબળેશ્વર પણ
ભારતે તેની કુદરતી વારસાને વિશ્વભરમાં પ્રસિદ્ધિ અપાવવા માટે મહત્વપૂર્ણ પગલું ભર્યું છે. યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ કન્વેન્શનની ટેન્ટેટિવ લિસ્ટ (સંભવિત વર્લ્ડ હેરિટેજ સ્થળોની યાદી)માં ભારતના 7 નવા કુદરતી સ્થળોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. આમાં મહારાષ્ટ્રના પંચગણી અને મહાબળેશ્વરમાં આવેલા ડેક્કન ટ્રેપ્સ પણ શામેલ છે. આ સમાવેશથી ભારતની ટેન્ટેટિવ યાદીમાં કુલ 69 સ્થળો થઈ ગયા છે, જેમાં 49 સાંસ્કૃતિક, 17 કુદરતી અને 3 મિશ્રિત સ્થળોનો સમાવેશ થાય છે.
યુનેસ્કોમાં ભારતના પરમ ડેલિગેશને 12 સપ્ટેમ્બર, 2025ના રોજ X (પહેલાં ટ્વિટર) પર જાહેરાત કરી હતી: "યુનેસ્કોમાં ભારતના પરમ ડેલિગેશનને આનંદ છે કે ભારતના 7 સ્થળોને યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ કન્વેન્શનની ટેન્ટેટિવ લિસ્ટમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા છે." આ યાદીમાં સામેલ થવું એ વર્લ્ડ હેરિટેજ સ્થળ તરીકેની માન્યતા મેળવવા માટેનું પ્રથમ અને ફરજિયાત પગલું છે. ડેલિગેશને આર્કિયોલોજિકલ સર્વે ઓફ ઈન્ડિયા (ASI)ના અથાવરીયા પ્રયાસો માટે આભાર વ્યક્કવ્યો છે.
આ 7 નવા કુદરતી સ્થળોની વિગતો:
 આ સ્થળો ભારતની વિવિધતાપૂર્ણ ભૂસ્તરીય અને કુદરતી વારસાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, જે પૃથ્વીના ઇતિહાસ, જૈવવિવિધતા અને ભૂસ્તરીય મહત્વને દર્શાવે છે. તેમની યાદી નીચે મુજબ છે:
1. ડેક્કન ટ્રેપ્સ એટ પંચગણી એન્ડ મહાબળેશ્વર (મહારાષ્ટ્ર): આ વોલ્કેનિક બાસાલ્ટ પથ્થરોનું અદ્ભુત ઉદાહરણ છે, જે 66 મિલિયન વર્ષ જૂના છે અને પૃથ્વીના ભૂસ્તરીય ઇતિહાસમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. આ વિસ્તાર વેસ્ટર્ન ઘાટ્સના હૃદયભાગમાં આવેલો છે અને તેની અનોખી ચાવીઆકારની રચનાઓ પ્રકૃતિના અજાયબીનું પ્રતીક છે.
2. જીયોલોજિકલ હેરિટેજ ઓફ સેન્ટ મેરીઝ આઇલેન્ડ ક્લસ્ટર (ઉડુપી, કર્ણાટક): આ બેઝલ્ટ કલમ્સના કુદરતી રીતે રચાયેલા બંધારણો છે, જે 1.32 બિલિયન વર્ષ જૂના છે અને ભારતના પ્રાચીન ભૂસ્તરીય ઇતિહાસને પ્રકાશિત કરે છે.
3. મેઘાલાયન એજ કેવ્સ (ઈસ્ટ ખાસી હિલ્સ, મેઘાલય): આ ગુફાઓ પૃથ્વીના 4,200 વર્ષ જૂના હોલોસીન યુગનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે અને તેમાં સ્ટેલાક્ટાઇટ્સ અને સ્ટેલાગ્માઇટ્સ જેવા અદ્ભુત રચનાઓ છે.
4. નેગા હિલ ઓફિયોલાઇટ (કિફિરે, નાગાલેન્ડ): આ પ્રાચીન સમુદ્રી ક્રસ્ટના અવશેષો છે, જે 145 મિલિયન વર્વસ જૂના છે અને પ્લેટ ટેક્ટોનિક્સના પ્રક્રિયાનું જીવંત ઉદાહરણ છે.
5. નેચરલ હેરિટેજ ઓફ એરા મટ્ટી ડિબ્બાલુ (વિશાખાપટ્ટનમ, આંધ્ર પ્રદેશ): આ રેડ સેન્ડ સ્ટોન્સના કુદરતી બંધારણો છે, જે 20 મીલિયન વર્ષ જૂના છે અને તેમાં અનોખી રંગીન ડ્યુન્સ છે.
6. નેચરલ હેરિટેજ ઓફ તિરુમાલા હિલ્સ (તિરુપતી, આંધ્ર પ્રદેશ): આ જૈવવિવિધતા અને આધ્યાત્મિક મહત્વનું વિસ્તાર છે, જેમાં 7 હિલ્સનું સમૂહ છે અને તે વેંકટેશ્વર મંદિર માટે પ્રખ્યાત છે.
7. નેચરલ હેરિટેજ ઓફ વર્કલા (કેરળ): આ ઉચ્ચ કાંઠાઓ અને ત્રીતીયકાલીન (1.18 મિલિયન વર્ષ જૂના) ભૂસ્તરીય રચનાઓનું સ્થળ છે, જે અરેબિયન સમુદ્રના કિનારે આવેલું છે અને તેની લાલ-કાળા સ્તરો પ્રકૃતિનું અજાયબ છે.
આ સ્થળોનો સમાવેશ ભારતની સાંસ્કૃતિક અને કુદરતી વારસાના સંરક્ષણ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે. હાલમાં ભારત પાસે 43 વર્લ્ડ હેરિટેજ સ્થળો છે (35 સાંસ્કૃતિક, 7 કુદરતી અને 1 મિશ્રિત), અને આ નવા સ્થળોને આગામી વર્ષોમાં વર્લ્ડ હેરિટેજ લિસ્ટમાં સામેલ કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઈ શકે છે. વધુ વિગતો માટે યુનેસ્કોની અધિકૃત વેબસાઇટ whc.unesco.org તપાસો.

વર્લ્ડ હેરિટેજ યાદી

ડેક્કન ટ્રેપ સહિત ભારતના 7 કુદરતી સ્થળો યુનેસ્કોની સંભવિત હેરિટેજ યાદીમાં

September 14, 2025 | 22:17 IST