<div id="model-response-message-contentr_864cfb00e5a85ae0" class="markdown markdown-main-panel stronger enable-updated-hr-color" dir="ltr">
આજે 46 વર્ષ પહેલાં, એટલે કે 11મી ઓગસ્ટ, 1979ના રોજ, ગુજરાતના મોરબી શહેર પર એક એવી ભયાનક કુદરતી આફત તૂટી પડી હતી, જેણે આખા શહેરને તારાજ કરી નાખ્યું. મોરબીની જીવાદોરી સમાન મચ્છુ-2 ડેમ તૂટી જતાં સર્જાયેલી આ જળ હોનારતને આજે પણ મોરબીવાસીઓ ભૂલી શક્યા નથી. ઇતિહાસના પાનાંઓમાં આ ઘટના 'મોરબીની જળ હોનારત' તરીકે નોંધાઈ છે, જેણે હજારો માનવ અને પશુઓની જીંદગી છીનવી લીધી હતી.
<h4>એ ગોઝારો દિવસ અને વિનાશનો પ્રારંભ</h4>
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://resize.indiatvnews.com/en/resize/newbucket/1200_-/2022/10/morbi1-1667202039.jpg" alt="Morbi bridge collapse: In 1979 too, a tragedy on Machchhu river had claimed thousands of lives | India News &ndash; India TV" width="500" height="250">
11મી ઓગસ્ટ, 1979ના દિવસે મોરબી અને તેના ઉપરવાસમાં ધોધમાર વરસાદ વરસી રહ્યો હતો. સતત થઈ રહેલી પાણીની આવકને કારણે મચ્છુ-2 ડેમનું જળસ્તર ભયજનક સપાટી વટાવી ચૂક્યું હતું. આખરે, ડેમનું પાણીનું દબાણ સહન ન થતાં બપોરે 3:30 વાગ્યાની આસપાસ તેની દીવાલ તૂટી ગઈ. ડેમ તૂટતાં જ પાણીનો એક પ્રચંડ પ્રવાહ 12 થી 30 ફૂટની ઊંચાઈએ 'મયુરનગરી' તરીકે ઓળખાતા મોરબી શહેર તરફ ધસી આવ્યો. આ પ્રવાહ એટલો વેગવંતો હતો કે માત્ર 15-20 મિનિટમાં જ તે મોરબીના નીચાણવાળા વિસ્તારોમાં પહોંચી ગયો અને જોતજોતામાં મોતનું તાંડવ શરૂ થઈ ગયું.
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://static.thelallantop.com/images/post/1667238710621_machchhu-dam-burst.webp" alt="जब 43 साल पहले मच्छू नदी में आई थी तबाही, नरेंद्र मोदी ने चलाया था राहत कार्य, लोग पहचानने लगे थे - The Lallantop" width="500">
સ્થાનિક લોકોના જણાવ્યા મુજબ, માત્ર બે કલાકના ટૂંકા ગાળામાં તો આખા મોરબી શહેરનું ચિત્ર બદલાઈ ગયું હતું. પાણીના ધસમસતા પ્રવાહે અનેક મકાનો, ઇમારતો અને મિલકતોને પત્તાના મહેલની જેમ તોડી પાડ્યા. ગભરાયેલા લોકોએ જીવ બચાવવા માટે ઊંચી ઇમારતો પર આશરો લેવાનો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ અનેક ઇમારતો પણ પાણીના પ્રવાહનો સામનો કરી શકી નહીં અને જમીનદોસ્ત થઈ ગઈ. જે લોકો તણાઈ રહ્યા હતા, તેમના બચાવ માટે કોઈ તક જ નહોતી, કારણ કે બચાવકાર્ય માટેની કોઈ વ્યવસ્થા તાત્કાલિક શક્ય નહોતી.
<h4>વિનાશનું ભયાનક દ્રશ્ય અને રાહતકાર્ય</h4>
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://images.news18.com/ibnkhabar/uploads/2022/10/morbi-dam-failure-1979.jpg" alt="43 साल पहले भी मोरबी में हुआ था मौत का तांडव, घटना के बाद भूतिया दिखने लगा था शहर - 43 years ago the orgy of death took place in morbi after" width="500" height="250">
પાણી ઓસર્યા બાદ મોરબી શહેરનું જે દ્રશ્ય હતું, તે માનવ હૃદયને હચમચાવી દે તેવું હતું. શહેરના દરેક ગલી, મહોલ્લા અને બજારો સ્મશાનમાં ફેરવાઈ ગયા હતા. જ્યાં જુઓ ત્યાં પૂરમાં હોમાઈ ગયેલા માનવ મૃતદેહોનો ઢગલો હતો. સૌથી મોટી ખુવારી અબોલ પશુઓની થઈ હતી. હજારોની સંખ્યામાં પશુઓ અને ઢોર-ઢાંખર આ વિનાશકારી પૂરમાં તણાઈ ગયા હતા, જેના મૃતદેહો ઘણા દિવસો સુધી શહેરની ગલીઓમાં પડ્યા રહ્યા હતા. દુર્ગંધ અને બિમારી ફેલાવવાનો ભય વધી ગયો હતો.
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://damfailures.org/sites/default/files/wp-images/Machhu7.jpg" alt="Machhu Dam II (Gujarat, India, 1979) | ASDSO Lessons Learned" width="500">
આ ભયાનક દુર્ઘટના પછી, તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી બાબુભાઈ પટેલ અને તેમનું આખું મંત્રીમંડળ મોરબી પહોંચી ગયું હતું. આખું સચિવાલય મોરબીમાં કાર્યરત કરી તાત્કાલિક ધોરણે રાહત અને બચાવ કામગીરી શરૂ કરવામાં આવી. જેમાં રાષ્ટ્રીય સ્વયં સેવક સંઘ (RSS)ના કાર્યકરોએ મોટી સંખ્યામાં જોડાઈને અદ્ભુત સેવા આપી હતી. આ ઉપરાંત, સેના, પોલીસ અને સ્થાનિક સ્વયંસેવકોએ પણ મૃતદેહોને બહાર કાઢવા અને સ્વચ્છતા અભિયાનમાં સક્રિય ભૂમિકા ભજવી હતી.
<h4>અમેરિકાના સેટેલાઇટથી મળેલી પ્રથમ જાણકારી</h4>
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://www.amazingdwarka.com/wp-content/uploads/2023/08/WhatsApp-Image-2023-08-11-at-12.43.45-PM-1024x538.jpeg" alt="Morbi Machchhu Honarat ; મોરબીની એ કાળમુખી હોનારત, જેમાં હજારો લોકો તણાઈ ગયા !" width="500">
આ દુર્ઘટના સાથે જોડાયેલી એક આશ્ચર્યજનક હકીકત એ છે કે જ્યારે આ જળપ્રલય થયો ત્યારે ભારત સરકાર આ ઘટનાથી અજાણ હતી. સૌથી પહેલાં અમેરિકાના એક સેટેલાઇટ દ્વારા મોરબીમાં સર્જાયેલા વિનાશની તસવીરો લેવામાં આવી. ત્યારબાદ અમેરિકાથી દિલ્હીને ફોન કરીને જાણ કરવામાં આવી કે ગુજરાતની મચ્છુ નદીનો ડેમ તૂટી ગયો છે અને ભારે વિનાશ સર્જાયો છે. આ જાણકારી મળ્યા બાદ જ ભારતીય તંત્ર જાગ્યું અને રાહતકાર્ય માટેની તૈયારીઓ શરૂ કરવામાં આવી. આ વાત એ સમયની તકનિકી મર્યાદાઓ અને માહિતીના અભાવને પણ દર્શાવે છે.
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://images.news18.com/static-guju/uploads/2021/08/morbi-honarat-3.jpeg" alt="1979ની મહાકાય મચ્છુ જળ હોનારતની આજે 42મી વરસી: થોડા જ કલાકોમાં 1400થી વધુ લોકોના થયા હતા મોત | ગુજરાત - News18 ગુજરાતી" width="500">
મોરબીની જળ હોનારત માત્ર એક કુદરતી આફત નહોતી, પરંતુ તે માનવજાત માટે એક ભયાનક ચેતવણી પણ હતી. આ દુર્ઘટનાએ મોરબીવાસીઓને એકતા, સહકાર અને અડગતાનો પાઠ શીખવ્યો છે, જે આજે પણ તેમના હૃદયમાં જીવંત છે.
</div>

એ દિવસ મોરબી ક્યારેય નહી ભૂલે

મોરબીના ઇતિહાસમાં કાળા પાના તરીકે ચીતરાએલી એ ઘટના જેણે આખા ગામને સ્મશાનમાં ફેરવી દીધુ

August 11, 2025 | 18:05 IST