આજે નેશનલ કૉફી ડે છે, અને આ ખાસ દિવસે ભારતીય કૉફીના સમૃદ્ધ ઇતિહાસ અને તેના આધુનિક વિકાસને યાદ કરવાનો સમય છે. સદીઓ પહેલાં સંત બાબા બુદાન દ્વારા કર્ણાટકની પહાડીઓમાં રોપવામાં આવેલા સાત મોકાના દાણાએ આજે ભારતને વિશ્વના સાતમા સૌથી મોટા કૉફી ઉત્પાદક દેશ તરીકે સ્થાપિત કર્યું છે. દેશના પશ્ચિમ અને પૂર્વીય ઘાટમાં ઉગતી કૉફીની સુગંધ હવે વૈશ્વિક બજારોમાં ધૂમ મચાવી રહી છે.
કર્ણાટક: ભારતની કૉફીનું હબ
ભારતનું 75% કૉફી ઉત્પાદન અરેબિકા અને રોબસ્ટા જાતનું છે. આ કૉફીનો સૌથી મોટો હિસ્સો કર્ણાટકમાં ઉગે છે. રાજ્યની જૈવવિવિધતાથી ભરપૂર પશ્ચિમ ઘાટની પહાડીઓ, ખાસ કરીને ચિકમગલુર, કુર્ગ અને બાબા બુદાન ગિરી પ્રદેશ, કૉફીના ઉત્પાદન માટે અનુકુળ વાતાવરણ પૂરું પાડે છે. 2022-23માં કર્ણાટકે 2,48,020 મેટ્રિક ટન કૉફીનું ઉત્પાદન કર્યું હતું, જે સમગ્ર ભારતના ઉત્પાદનમાં સિંહફાળો છે. આ પ્રદેશોમાં કૉફીના છોડ છાંયડાવાળા વાતાવરણમાં ઉગાડવામાં આવે છે, જે માત્ર કૉફીની ગુણવત્તા સુધારતું નથી, પરંતુ પર્યાવરણના સંરક્ષણમાં પણ મદદરૂપ થાય છે.

નિકાસમાં અસાધારણ ઉછાળો

ભારતની કૉફી, તેના વિશિષ્ટ સ્વાદ અને ગુણવત્તા માટે જાણીતી છે, તેની વૈશ્વિક માંગ સતત વધી રહી છે. નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં કૉફીની નિકાસ 1.29 બિલિયન ડૉલર સુધી પહોંચી હતી, જે 2020-21ના 719.42 મિલિયન ડૉલરની સરખામણીમાં લગભગ બમણી છે. ઇટાલી, બેલ્જિયમ અને રશિયા જેવા દેશો ભારતીય કૉફીના સૌથી મોટા ખરીદદારો છે. વલણ બદલાઈ રહ્યું છે અને હવે માત્ર અરેબિકા અને રોબસ્ટા જ નહીં, પરંતુ તૈયાર રોસ્ટેડ અને ઇન્સ્ટન્ટ કૉફીની નિકાસ પણ વધી રહી છે.
ભારત સરકાર અને કૉફી બોર્ડ દ્વારા ચલાવવામાં આવતા કાર્યક્રમો, જેમ કે ઇન્ટિગ્રેટેડ કૉફી ડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટ (ICDP), કૉફીના ઉત્પાદનને વધારવામાં અને ખેડૂતોને મદદ કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે. અરાકુ વેલી તેનું એક ઉત્તમ ઉદાહરણ છે, જ્યાં આદિવાસી પરિવારોએ કૉફી બોર્ડ અને ITDAના સહયોગથી ઉત્પાદનમાં 20%નો વધારો કર્યો છે. આ સિદ્ધિ ગિરિજન કો-ઓપરેટિવ કોર્પોરેશન (GCC) તરફથી મળેલ લોન દ્વારા શક્ય બની છે, જે 'આત્મનિર્ભર ભારત'ના વિઝનને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
આજે નેશનલ કૉફી ડે પર, આપણે કૉફીની સુગંધ સાથે ભારતની આર્થિક પ્રગતિ અને કૃષિ ક્ષેત્રની સફળતાની ઉજવણી કરીએ. ભારતનો કૉફી ઉદ્યોગ માત્ર આર્થિક રીતે જ નહીં, પરંતુ પર્યાવરણ અને સમાજ માટે પણ એક સકારાત્મક ઉદાહરણ પૂરું પાડી રહ્યો છે.
&nbsp;
&nbsp;

ભારતની કૉફી આજે ઇટાલીથી રશિયા સુધી લોકપ્રિય, દેશના ખેડૂતો અને કર્ણાટકના યોગદાનને સલામ..

September 29, 2025 | 19:53 IST