<div id="model-response-message-contentr_5376b2a5e15a33b2" class="markdown markdown-main-panel stronger enable-updated-hr-color" dir="ltr">શ્રાવણ માસના શુક્લ પક્ષની પાંચમના દિવસે ઉજવાતો&nbsp;નાગ પંચમીનો તહેવાર ગુજરાતના લોકજીવન સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલો છે. આ દિવસે નાગ દેવતાની પૂજા કરીને તેમના આશીર્વાદ પ્રાપ્ત કરવામાં આવે છે. જોકે, સમગ્ર ગુજરાતમાં નાગ પંચમીની ઉજવણી એકસમાન નથી. દરેક જિલ્લા અને પ્રદેશની પોતાની આગવી પરંપરાઓ અને માન્યતાઓ છે, જે આ તહેવારને વધુ રંગીન અને વૈવિધ્યસભર બનાવે છે.
<h3>ઉત્તર ગુજરાત: લોકકથા અને જીવદયા</h3>
ઉત્તર ગુજરાતના મહેસાણા, પાટણ, બનાસકાંઠા જેવા જિલ્લાઓમાં નાગ પંચમીની ઉજવણી ખાસ કરીને&nbsp;જીવદયા અને લોકકથાઓ પર આધારિત છે. અહીં ખેડૂતો અને ગ્રામીણ લોકો નાગને 'ખેતરના રક્ષક' માને છે, કારણ કે તેઓ પાકને નુકસાન પહોંચાડતા ઉંદરોનો નાશ કરે છે.
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://ibp-benefits.s3.ap-south-1.amazonaws.com/prod/news/uploads/images/1755003592980_Gemini_Generated_Image_ktvyzsktvyzsktvy.png" alt="Gemini_Generated_Image_ktvyzsktvyzsktvy.png" width="500" height="500">
<ul>
<li>
મહત્વ: આ પ્રદેશમાં નાગ પંચમીનો હેતુ સર્પદંશથી રક્ષણ મેળવવાનો અને નાગ દેવતાને પ્રસન્ન કરવાનો છે. ખેતરોમાં નાગની હાજરીને શુભ માનવામાં આવે છે.
</li>
<li>
માન્યતાઓ: અહીં એવી માન્યતા છે કે નાગ પંચમીના દિવસે નાગ દેવતાની પૂજા કરવાથી ખેતરોમાં સર્પદંશનો ભય ઓછો થાય છે અને ઘર-પરિવાર પર નાગ દેવતાની કૃપા રહે છે.
</li>
<li>
ઉજવણી: આ વિસ્તારમાં ઘણી જગ્યાએ મહિલાઓ અને બાળકો માટીના કે કાપડના નાગ બનાવીને તેની પૂજા કરે છે. વાસ્તવિક સાપને દૂધ પીવડાવવાનો રિવાજ પણ જોવા મળે છે, જોકે હવે આ પ્રથા ઓછી થઈ રહી છે.
</li>
</ul>
<h3>સૌરાષ્ટ્ર: સર્પદેવતાના મંદિરોનું મહત્વ</h3>
સૌરાષ્ટ્રના પોરબંદર, જૂનાગઢ, રાજકોટ અને અમરેલી જેવા જિલ્લાઓમાં&nbsp;નાગદેવતાના મંદિરોનું વિશેષ મહત્વ છે. આ પ્રદેશમાં નાગને ગ્રામ દેવતા કે કુળ દેવતા તરીકે પણ પૂજવામાં આવે છે. અહીં મંદિરોમાં મોટી સંખ્યામાં શ્રદ્ધાળુઓ ઉમટી પડે છે.
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://ibp-benefits.s3.ap-south-1.amazonaws.com/prod/news/uploads/images/1755003884710_Gemini_Generated_Image_cwegqacwegqacweg.png" alt="Gemini_Generated_Image_cwegqacwegqacweg.png" width="500" height="500">
<ul>
<li>
મહત્વ: સૌરાષ્ટ્રમાં નાગ પંચમી એ કુટુંબ અને ગામના રક્ષણ માટે ઉજવાતો તહેવાર છે. અહીં નાગને વરદાન આપનાર દેવતા તરીકે જોવામાં આવે છે.
</li>
<li>
માન્યતાઓ: એવી માન્યતા છે કે નાગ દેવતાના આશીર્વાદથી સંતાન સુખ મળે છે, ઘરની સંપત્તિમાં વૃદ્ધિ થાય છે અને આકસ્મિક મૃત્યુથી બચાવ થાય છે.
</li>
<li>
ઉજવણી: આ પ્રદેશમાં લોકો મંદિરોમાં જઈને નાગ દેવતાની મૂર્તિ પર દૂધ, ચંદન, ફૂલ અને કંકુ ચડાવીને પૂજા કરે છે. ઘણા પરિવારો આ દિવસે નાગ દેવતાની માનતા પૂરી કરવા માટે વિશેષ પૂજાનું આયોજન પણ કરે છે.
</li>
</ul>
<h3>દક્ષિણ ગુજરાત: આદિવાસી સંસ્કૃતિનો પ્રભાવ</h3>
દક્ષિણ ગુજરાતના ડાંગ, વલસાડ, નવસારી જેવા જિલ્લાઓમાં નાગ પંચમીની ઉજવણી પર&nbsp;આદિવાસી સંસ્કૃતિનો પ્રભાવ જોવા મળે છે. અહીં નાગને પ્રકૃતિના અખંડ હિસ્સા તરીકે પૂજવામાં આવે છે. આદિવાસી સમાજમાં પ્રકૃતિના દરેક તત્વની પૂજા થાય છે, અને નાગ પણ તેમાંથી એક છે.
<img style="display: block; margin-left: auto; margin-right: auto;" src="https://ibp-benefits.s3.ap-south-1.amazonaws.com/prod/news/uploads/images/1755003903924_Gemini_Generated_Image_lzpm8ulzpm8ulzpm.png" alt="Gemini_Generated_Image_lzpm8ulzpm8ulzpm.png" width="500" height="500">
<ul>
<li>
મહત્વ: દક્ષિણ ગુજરાતમાં નાગ પંચમીનો હેતુ પ્રકૃતિનું સન્માન અને તેના રક્ષણનો છે. અહીં સર્પને જીવંત શક્તિ તરીકે પૂજવામાં આવે છે.
</li>
<li>
માન્યતાઓ: આદિવાસી સમુદાયોમાં એવી માન્યતા છે કે નાગની પૂજા કરવાથી ખેતીમાં સારો પાક થાય છે, જંગલો સુરક્ષિત રહે છે અને ગામમાં સુખ-શાંતિ જળવાઈ રહે છે.
</li>
<li>
ઉજવણી: દક્ષિણ ગુજરાતમાં ઘણા વિસ્તારોમાં નાગ પંચમીના દિવસે પરંપરાગત નૃત્યો અને ગીતો સાથે તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે. માટીના નાગ બનાવીને તેની પૂજા કરવામાં આવે છે, અને આ પ્રકૃતિ પ્રત્યેની શ્રદ્ધા દર્શાવે છે.
</li>
</ul>
આમ, ભલે સમગ્ર ગુજરાતમાં નાગ પંચમીનો હેતુ નાગ દેવતાને પ્રસન્ન કરવાનો હોય, પરંતુ પ્રાદેશિક પરંપરાઓ, માન્યતાઓ અને ઉજવણીની રીતો તેને એક વૈવિધ્યસભર અને અનોખો તહેવાર બનાવે છે.
</div>

નાગ પંચનીનું મહત્વ અને દંત કથાઓ

ગુજરાતમાં નાગ પંચમી વિવિધ રીત મનાવાવમાં આવે છે તેના પાછળનું કારણ અને તેનુ મહત્વ અનેરુ

August 13, 2025 | 24:09 IST